ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ & ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΠΟΥΔΩΝ ΜΑΣ

ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ & ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ ΟΙ ΠΑΠΟΥΔΕΣ ΜΑΣ , ΙΣΩΣ ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟ ΑΥΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΤΕΡΑΔΕΣ ΜΑΣ .
(Θα σας αναφέρω την χρήση τους & το όνομά τους , όπως τα ξέρουν στά χωριά του Φενεού γιατί ίσως σε άλλα μέρη της πατρίδας μας να λέγονται αλλιώς και ίσως μερικά από αυτά να τα χρησιμοποιούν και σε άλλες χρήσεις από αυτές που γνωρίζω εγώ στον τόπο μου)
Το Τσουκάλι ή Κανάτα , χάλκινο , λουμινένιο ή πύλινο ,
σε αυτό έβαζαν το κρασί ή το νερό τους .
Η κουζίνα , έτσι έλεγαν τον χώρο της νοικοκυράς στο χωριό , δηλαδή εκεί


ήταν το μέρος που είχε τον νεροχύτη της και από πάνω ή και κάτω από τον νεροχύτη υπήρχαν τα ράφια , που έβαζε τα κατσαρολικά της και γενικά ότι χρειαζόταν μια νοικοκυρά για το μαγείρεμα και σερβίρισμα .
Η κοφίνα , ψάθινο (φτιαγμένο από λωρίδες καλαμιού) σκεύος το οποίο χρησήμευε να
βάζουν τα καρβέλια του ψωμιού , αλλά και είδη διατροφής ή ακόμα και τον ρουχισμό τους .
Αλλη μιά κοφίνα ψάθινη σε άλλο σχήμα που χησίμευε σχεδόν για την ίδια χρήση .
Ενα μοντέλο λάμπας πετρελαίου ειδικά φτιαγμένη για εξωτερικούς χώρους ώστε να αντέχει στον αέρα και να μήν σβήνει η φλόγα της . Για το σπίτι υπήρχαν άλλες ποιό όμορφες μέ σχέδια μπρούτζινες ή γυάλινες .
Αυτό είναι μιά ζυγαριά την οποία είχαν τα Μπακάλικα (παντοπωλεία)της εποχής εκείνης και ζύγιζαν τα διάφορα είδη που αγόραζαν οι χωριανοί από το μπακάλικο (φακές , ζάχαρη , πρόκες , ρύζι κλπ) .
Άλλο ένα είδος ζυγαριάς που με αυτό ζύγιζαν μικρές ποσότητες π.χ(μυζίθρες , μαλιά από τα πρόβατα λίγο σιτάρι)
Το ξαλικό , είναι ένα εργαλείο με το οποίο έκοβαν κλαδιά από τα δέντρα , και το χρησιμοποιούσαν και σαν μικρό τσεκουράκι από την άλλη μερία .
Το ίδιο εργαλείο αλλά χωρίς το τσεκουράκι που έλεγαν απλά ξάλα , υπήρχε σε μεγάλο μέγεθος και λίγο βαρύ για να κόβουν τα κλαδιά από τα δέντρα , αλλά υπήρχε και σε πιό μικρό μέγεθος και πολύ ελαφρύ ακριβώς το ίδιο σχέδιο με το ποίο έκοβαν τα βάτα στα περιβόλια τους .
Αυτό είναι η Κάμα , ένα αρκετά μεγάλο μαχαίρι με το οποίο οι χωρικοί έσφαζαν τα χριστούγεννα τα χοιρινά τους , στο χωριό μου το λέγανε και «Γουρνομάχαιρο» .
Το τσακμάκι ή τσιακουμάκι , ειναί ένα είδος αναπτήρα ο οποίος άναβε με την γνωστή τσακμακόπετρα και είχε αντί για αέριο μιά χοντρή κλωστή τυλιγμένη με βαμβάκι εμποτισμένο με πετρέλαιο .
Οι αναβατήρες ή σκάλες , ήταν σε ζευγάρι και τις κρεμούσανε αριστερά και δεξιά από τις σέλες ή σαμάρια των αλόγων , ήσαν συνήθως φτιαγμένες από μπρούντζο ή χαλκό και χρησίμευαν σαν ένα είδος σκαλοπατιού , ώστε ο αναβάτης να μπορεί να ανεβαίνει με ευκολία επάνω στο σαμάρι ή την σέλα του αλόγου , ενω βοηθούσαν ταυτόχρονα κατά την υππασία να ξεκουράζονται τα πόδια του αναβάτη αλλά και να κάθεται πιό ευχάρια και άνετα επάνω στο άλογό του . Χρησιμοποιούναι μέχρι και σήμερα !
Ο διάσημος νυπτήρας ή η νυφτήρα της της εποχής εκείνης (μπορεί σε μερικά μέρη της πατρίδας μας να χρησιμοποιήται ακόμα) , ήταν ένα δοχείο το οποίο είχε ένα άνοιγμα στο επάνω μέρος (μικρό πορτάκι)που έριχναν μέσα το νερό , ενω στο κάτω μέρος υπήρχε μια μικρή μπρούτζινη ή χάκινη βρυσούλα την οποία ανοίγανε και πλένανε το πρόσωπό τους κάθε πρωί , επίσης οι περισσότερες είχαν συνήθως στο δεξιό τους μέρος και μιά μικρή θηκούλα πού τοποθετούσαν το σαπούνι τους (συνήθως φτιαγμένο από χοιρινό λίπος , το ονομαζόμενο γορνοσάπουνο) . Ακρίβως δίπλα από την νυφτήρα σε μιά πρόκα στον τοίχο ήταν κρεμασμένη η πετσέτα τους ή κάποιο καθαρό πανί (συνήθως από σεντόνι) .
Η πλάνη , είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιούσαν οι ξυλουργοί , αλλά και οι εμπειροτέχνες της εποχής , με αυτό το παράξενο εργαλείο φτιαγμένο από ξύλο και πολύ αργότερα ολόκληρο από σίδερο , είχε πείπου στην μέση ένα είδος επίπεδου μαχαιριού που έβγαινε προς τά έξω ρυθμιζόμενο μέ ένα έιδος ξύλινης σφήνας (γλώσσας) ανάλογα με πόσα εκατοστά πάχους ήθελε ο μαραγκός να αφαιρέσει από τό ξύλο , αλλά σε ακριβώς ευθεία γραμμή !
Η σκάφη της νοικοκυράς , φτιαγμένη συνήθως από καλό και ελαφρύ ξύλο . Μέσα εδώ οι γυναίκες της εποχής εκείνης εζύμωναν το ψωμί του δεκαήμερου ή ίσως και γιά πάρα πάνω . Δεν έζύμωναν κάθε μέρα γιατί οι γυναίκες δούλευαν στα χωράφια κάθε μέρα μαζί με τους άντρες τους και γιά να ζυμώσεις το ψωμί και να το ψήσεις στόν φούρνο που έχουν στο χωρίο χρειάζονταν πολλές ώρες , καί έχαναν την ημέρα τους , έτσι εζήμωναν πολλά καρβέλια ψωμί που τα συντηρούσαν διπλωμένα με καθαρό πανί στις κοφίνες ή σε κάποιο ξύλινο κασόνι ή μεγάλο χωνευτό ντουλάπι στον τοίχο του σπιτιού (Τα παλιά σπίτια στα χωριά δεν είχαν εξωτερικές ξύλινες ντουλάπες , αυτό ήταν ένα είδος πολυτελείας και είχαν μόνο τα αρχοντόσπιτα ) .
Η σφραγίδα ή σουφραΐδα , φτιαγμένη από σφενδάμη ή κέδρο , με αυτό οι γυναίκες εσφράγιζαν τα πρόσφορα .
Υπήρχε ειδική προετοιμασία για να φτιάξεις πρόσφορο και τηρείται ειδική προετοιμασία της νοιοκυράς !
Πρώτα από όλα πρέπει να είναι «καθαρή» (να μην έχει τα έμμηνά της), απόχη από το «συζυγικά» καθήκοντα το προηγούμενο βράδυ , γενικός καθαρισμός του σώματος (μπάνιο) , κόψιμο νυχιών και καθαρά εσώρουχα . Μετά έβαζε αλεύρι άσπρο («το καθάριο») από μαλακό σιτάρι και το ζύμωνε πρωί με έλαχιστο αλάτι μέσα ή και καθόλου , και το σέκπαζε για να γίνει με πολύ καθαρά πανία , τα οποία τα χρησιμοποιούσε ειδικά μόνον όταν έφτιαχνε πρόσφορο . Αφού ήταν έτοιμο το έψηνε συνήθως στην «γωνιά» του τζακιού , μέσα ένα ειδικό ταψάκι το οποίο σκέπαζε με καπάκι την λεγόμενη «τσερέπα» (ήταν ένα είδος καπακιού φτιαγμένο από τσίγκο και είχει χερούλι από πάνω , σε δύο μεγέθη . Ένα μικρό για το ταψάκι του πρόσφορου και ένα μεγάλο για τα ταψία του φαγητού) την οποία εκάλυπτε από πάνω με «χόβολη» ΄(αναμένα κάρβουνα από το τζάκι μαζί μέ στάχτη) .
΄Ετσι με αυτόν το τρόπο έψηναν τα πρόφορα και τα φαγητά του ταψιού την εποχή εκείνη . Βέβαια όταν ήταν μεγάλο το ταψί (για μεγάλη οικογένεια) υποχρεωτικά το έψηναν έξω στον φούρνο τους .
Η τέσα (είδος κατσαρολιού συνήθως χωρίς καπάκι με αρκετά μεγάλο χερούλι) , ενά πολύ χρηστικό σκεύος της νοικοκυράς φτιαγμένο συνήθως από χαλκό ή μπρούτζο . Με αυτό κουβαλούσαν νερό από την βρύση , γάλα από τις κατσίκες προβατίνες (συνήθως κάθε σπίτι είχε 2-3 που είχαν στο σπίτι τους και τις τάϊζαν ακόμα και στο χέρι τους , δηλαδή ήσαν τα χαϊδεμένα τους , τις λεγόμενες «μαρτίνες») , αλλά και μαγείρευαν , υπήρχαν σε διάφορα μεγέθη !
Το κλειδί της αυλόπορτας ή της κεντρικής εισόδου του σπιτιού , ενα πολύ μεγάλο και βαρύ κλειδί φτιαγμένο στο χέρι από τον σιδερά της περιοχής (ο οποίος συνήθως έφτιαχνε και την κλειδαριά της πόρτας) . Τα παλία σπίτια στα χωριά είχαν το λέγόμενο «αυλόγυρο» που ήταν μία αρκετά μεγάλη μάντρα (περίπου 2 μέτρα) και περιέβαλε όλο το σπίτι μαζί με τις αποθήκες του . Απέναντι από το σπίτι υπήρχε η μεγάλη δίφυλλη πόρτα του αυλόγυρου , η οποία είχε μια μεγάλη κλειδωνιά που άνοιγε το ένα φύλλο της πόρτας , ενώ στο άλλο μισό της πόρτα υπήρχε στο εσωτερικό μέρος από πίσω ο «στύλος» ( ένα μακρύ ξύλο) που μπλόκαρε το φύλλο της πόρτας από μέσα και δεν άνοιγε . Για να ανοίξεις την αυλόπορτα έπρεπε πρώτα να ξεκλειδώσεις , να βάλεις το χέρι σου από μέσα , να κατεβάσεις τον στύλο και τότε άνοιγες και τα δύο φύλλα της αυλόπορτας .
Όταν οι νοικοκυραίοι ήθελαν να πάνε για δουλειά στον κάμπο και δεν υπήρχε κανείς άλλος να μείνει στο σπίτι , κλείδωναν την αυλόπορτα και άφηναν το κλειδί στην γειτόνισσα ή σε κάποιον συγγενή τους , γιατί ήταν αρκετά μεγάλο και δεν μπορούσαν να το κουβαλούν μαζί τους !
Η φημισμένη κλίτσα ή αγκλύτσα του τσοπάνου . Είναι ένα πολύ ανθεκτικό ραβδί φτιαγμένο συνήθως από σκληρό ξύλο (πουρνάρι , άγρια ελιά ) και στο επάνω μέρος είναι η αγκλύτσα , δηλαδή το άγκυστρο για να πιάνουν τα πρόβατα από το πόδι τους . Συνήθως είναι απλή , αλλά οι τσελιγάδες τις είχανε σκαλισμένες με δίαφορες παραστάστεις (φίδια , γοργόνες ακόμα και αγίους) , βέβαια αυτές δεν τις χρησιμοποιούσαν στα πρόβατά τους , αλλά ήσαν οι γιορτινές τους , τις οποίες είχαν μαζί τους όταν πήγαινας σε γιορτές , πανηγύρια , εκκλησιά και στη αγορά του χωριού και τα καφενεία .
Θέλω να διευκρινίσω εδώ , ότι η κλίτσα ήταν το ραβδί των τσοπάνηδων που φυλάγανε πρόβατα ! . Ενώ το ραβδί των τσοπάνιδων που φυλάγανε γίδια , ήταν και είναι η μαγκούρα ! .
Γιατί αυτή η διαφορά ; , διότι τα πρόβατα ο τσοπάνος μπορεί να τα πιάσει μόνον από το πόδι και πουθενά αλλού , ενώ τα γίδια μπορεί να τα πιάσει μόνον από τον λαιμό με την μαγκούρα του !
Το μαυρομάνικο μαχαίρι , ήταν ένα μαχαίρι φτιαγμένο συνήθως από κέρατο βοδιού το πίσω μέρος του (το μανίκι του) που το έβαζαν συνήθως τα αρχοντόπουλα σε εμφανές σημείο του ζωναριού τους , σύμβολο αντρειοσύνης , υπερυφάνειας και αρχοντιάς . Το μαχαίρι αυτό το φοράνε ακόμα στο ζωνάρι τους οι Κρητικοί μας , αλλά με συνήθως άσπρο μανίκι .
Βέβαι το μαυρομάνικο μαχαίρι αργότερα έχασε την αξία του , γιατί άρχισαν να το βάζουν στο ζωνάρι τους οι «νταήδες» της εποχής και πολύ ακόμα αργότερα οι λεγόμενοι «βαρύμαγκες» και τα «κουτσαβάκια» (άνθρωποι του περιθωρίου), συνήθως τεμπέληδες και έτοιμοι για φασαρία που τραβούσαν το μαχαίρι τους από το ζωνάρι «δια ασύμαντον αφορμήν» , έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής !
Ο μύλος του καφέ , είναι ένα εγαλείο συνήθως μπρούτζινο ή χάλκινο με το οποίο αλέθανε το καφέ τους δίπλα στην γωνιά του σπιτιού τους τα χειμωνιάτικα βράδια , βέβαια πρίν γίνει αυτό υπήρχε άλλο ένα εργαλείο το «καβουρτιστήρι» , ήταν ένα στρογκυλό και λίγο μαρόστενο δοχείο που είχει στην ενα μίκρο συρόμενο πορτάκι και στο μπροστινό του μέρος είχε μια προέκταση περίπου 40 πόντους σαν σούβλα , ένω στο πίσω μέρος είχε το υπόλοιπο της σούβλας , δηλαδή το χερούλι . Άνοιγαν λοιπόν το μικρό πορτάκι έριχναν μέσα τον καφέ έριχναν μέσα μερικούς φρέσκους (πράσινους) σπόρους καφέ , έκλειναν το πορτάκι και στην συνέχεια έβαζαν από πάνω από την φωτιά του τζακιού το καβουρντιστήρι (στο βάθος του τζακιού υπήρχε μιά τρύπα πού έμπηγαν την άκρη του ) και το έφερναν γύρω-γύρω μέχρι να καβουρντιστεί και να πάρει καφέ χρώμα , βέβαια καθόλη την διάρκεια του καβουρντίσματος , μοσχοβολούσε η γειτονιά καφέ !
Εδώ είναι διάφορα αντικείμενα & εργαλεία για διαφορετικές ασφαλώς χρήσεις !
Ο αλευρόμυλος , είναι ένα σύστημα πολλών εξαρτημάτων , άλλα μέρη από ξύλο και άλλά από σίδερο , και βάβαια κάτω η μυλόπετρα (μία στρογγυλή πέτρα σε σχήμα ρόδας) , σε αυτό το «μηχάνημα» οι χωρικοί αλέθανε πρώτα από όλλα το σιτάρι τους και ασφαλώς τις ζωοτροφές των ζωντανών τους (κριθάρι , αραποσίτη) .
Το πέταλο , σιδερένιο αντικείμενο που το έφτιαχναν οι σιδεράδες και το εκάρφωναν με ειδικά καρφιά οι πεταλωτές στις οπλές (νύχια) των αλόγων & μουλαριών για να μήν πληγώνονται στις πέτρες . Το χρησιμοποιούσαν και ως σύμβολο τύχης & ευημερίας του σπιτιού τους και το κρεμούσαν επάνω από την κεντρική είσοδο τους σπιτιού τους !
Τα ποβατοψάλιδα , ειδικά ψαλίδια για την κουρά των ζωντανών τους(πρόβατα & γίδια) . Παλιά στα χωριά ο κουρέας του χωριού μερικές φορές του ξέφευγε καμμιά ψαλιδιά και ύστερα φαινότανε η γραμμή της ψαλιδιάς στα μαλιά του παιδιού , όπως όταν κουρεύανε τα πρόβατα , και τον πείραζαν τα άλλα παιδιά του χωριού , λέγοντάς ότι τον κούρεψε ο κουρέας με το προβατοψάλιδο !
Τα κουδούνια ή κυπριά ή κομπόρες , μεγάλα χάλκινα κουδούνια με χαραχτηριστικό , έντονο και γλυκό ήχο . Τα κρμούσανε συνήθως στα αρσενικά γίδια τα λεγόμενα «γκεσέμια» (τα τραγιά) , αλλά τα κρεμούσανε και στα μουλάρια τους ή τα γελάδια τους . Βέβαια υπήρχαν και πιό μικρότερα τα λεγόμενα κουδούνια που τα φοράγανε στις κατσίκες του σπιτιού ή στο άλογο που πήγαιναν στην πόλη ή στους γάμους και τα πανηγύρια !
Τα καντάρια , με αυτά ζύγιζαν τα διάφορα προϊόντα τους , υπήρχαν διάφορα είδη και σχέδια κατά καιρούς .
Τα μυτάρια , ένα σημαντικό εξάρτημα από τον αργαλείο που υφαίνανε οι γυναίκες τις κουβέρτες τους και γενικά τα ρούχα τους , είναι τα ειδικά χτένια που στα οποία περνούσανε μέσα οι κλωστές που υφαίνανε .
Τα πεδούκλια , ενα είδος χειροπαίδων για ζώα . Τον καιρό εκείνο τα καλοκαίρια τα άλογά τους τα αφήνανε έξω , και για να μήν τους τα κλέψουνε οι ζωοκλέφτες , τα κλείδωναν με ειδικές σιδερένιες «χειροπέδες» που τα λέγανε πεδούκλια .
Το σίδερο , με αυτό σιδερώνανε τα ασπρόρουχά τους και γενικά τον ρουχισμό τους , ήταν πολύ βαρύ και έβαζαν μέσα αναμένα κάρβουνα , ζεσταινόταν η πλάκα τού σίδερου και μετά σιδερώνανε .
Τα δρεπάνια , με αυτά τα εργαλεία εθερίζανε στον κάμπο τα χωάφια τους .
Ο δόκανος ή το δοκάνι , είναι ένα σιδερένιο εργαλείο παγίδα για άγρια ζώα . Τον καιρό εκείνο τα ζώα τους τα είχαν έξω στην εξοχή και για να τα προστατέψουν συνήθως από τους λύκους , ετοποθετούσαν αυτές τις φοβερές παγίδες !
Το αλέτρι , με αυτό το εργαλείο οργώνανε τα χωράφια τους οι αγρότες της εποχής εκείνης , βέβαια με την βοήθεια των βοδιών τους ή των μουλαριών τους , ακόμα πιό παλίοτερα συναντάμε ακριβώς το ίδιο εργαλείο φτιαγμένο εξ ολοκλήρου από σκληρό ξύλο !
Το καδούλι , είναι ένα δοχείο συνήθως ξύλινο ή πύλινο που υπήρχε έξω στην αυλή του σπιτιού , σε αυτό έβαζαν καθαρό νερό που έπλεναν το προσωπό τους & τα χέρια τους όταν γύριζαν από τις αγροτικές τους εργασίες . Βέβαι το δοχείο αυτό το χρησιμοποιούσαν και άλλές χρήσεις !