Σε εχθρικό περιβάλλον, ιδίως για παιδιά και ανθρώπους άνω των 65 ετών, μπορεί να εξελιχθεί - εξαιτίας απροσεξίας ή επιπολαιότητας - ο χώρος της κατοικίας: από τα 60 εκατομμύρια ατυχήματα, που καταγράφονται συνολικά κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, περίπου τα 2/3 συμβαίνουν μέσα στο σπίτι ή στον ελεύθερο χρόνο των παθόντων και η τάση είναι αυξητική.

Η λίστα των ατυχημάτων, που συμβαίνουν "εν οίκω", είναι μακρά: πτώσεις από σκάλες ή έπιπλα, δηλητηριάσεις, ηλεκτροπληξίες, ακόμη και παρ' ολίγον πνιγμοί στην μπανιέρα.

Αντίστοιχη είναι η κατάσταση στην Ελλάδα, όπου περίπου το 50%-60% των ατυχημάτων παιδιών ηλικίας ενός-τεσσάρων ετών γίνονται μέσα στο σπίτι, ενώ υψηλά ποσοστά "οικιακών" τραυματισμών καταγράφονται και για τους ανθρώπους άνω των 65 ετών. Κι όλα αυτά, ενώ απλές κινήσεις πρόληψης, μπορούν να περιορίσουν το πρόβλημα σημαντικά.

Τα 10 "αθώα" αντικείμενα, που εμπλέκονται συχνότερα σε τραυματισμούς βρεφών και παιδιών

Περισσότερα από 180.000 παιδιά οδηγούνται κάθε χρόνο στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων στην Ευρώπη, εξαιτίας ατυχημάτων, που σχετίζονται με φαινομενικά αθώα αντικείμενα, μέσα στο σπίτι.

Βάσει λίστας 10 αντικειμένων, που εμπλέκονται συχνότερα σε παιδικά ατυχήματα, την οποία κατήρτισε η Ευρωπαϊκή Βάση Δεδομένων για Τραυματισμούς (IDB), τα κορυφαία  -υπό προϋποθέσεις - αντικείμενα για την πρόκληση ατυχημάτων σε παιδιά και βρέφη είναι τα εξής: οικιακή κούνια-τσουλήθρα, παιχνίδια διαφόρων ειδών, "αλλαξιέρα" μωρού, παιδικά τρίκυκλα, καροτσάκι-αμαξάκι βρεφών, ψηλά καθίσματα ταΐσματος, κρεβατάκι "ριλάξ", περπατούρα, χάντρες και δεντρόσπιτο-σπιτάκι παιχνιδιού.

Για αυτό άλλωστε, όπως επισημαίνεται στην έκθεση της IDB, όλα τα παιδικά και βρεφικά αντικείμενα που χρησιμοποιούμε πρέπει οπωσδήποτε να είναι εναρμονισμένα με τις κοινοτικές οδηγίες και κανονισμούς ασφαλείας.

Σύμφωνα µε σχετικά πρόσφατα δεδομένα του Κέντρου Έρευνας και Πρόληψης Παιδικών Ατυχηµάτων (ΚΕΠΠΑ), την πενταετία 1996-2000 προσήλθαν στα εξωτερικά ιατρεία λόγω ατυχήµατος 70.000 παιδιά, ηλικίας 5-14 ετών. Σημαντικό ποσοστό αυτών των ατυχημάτων συνέβησαν στο σπίτι, ενώ το 18% μέσα/γύρω από τα σχολεία τους!

Η πτώση - ακόμη και από το κρεβάτι - συχνότερη αιτία οικιακού ατυχήματος για τα άτομα άνω των 60-65.

Μέσα στο σπίτι συμβαίνουν και σχεδόν έξι στα δέκα (ποσοστό 59%) ατυχήματα, που αφορούν άτομα άνω των 60-65 ετών στην Ευρώπη, με τις γυναίκες να καταφεύγουν συχνότερα στα νοσοκομεία, εξαιτίας και των συχνότερων κρουσμάτων οστεοπόρωσης, τα οποία οδηγούν σε κατάγματα, κυρίως στους γοφούς.

Στην Ελλάδα, τα ατυχήματα που σχετίζονται με τις πτώσεις στο σπίτι και στον ελεύθερο χρόνο είναι τα πιο συχνά εμφανιζόμενα για τα άτομα ηλικίας 65+.

Τα παραπάνω προκύπτουν από στατιστικά στοιχεία του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Ατυχήματα 2008-2012.

Προσοχή ανεξαρτήτως ηλικίας

Πάντως, το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τους ηλικιωμένους, ούτε μόνο τα παιδιά. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Βάση Δεδομένων για Τραυματισμούς (IDB), περίπου το 60% των ατόμων ανεξαρτήτως ηλικίας, που χρειάστηκε να νοσηλευτούν σε νοσοκομεία τα τελευταία χρόνια, υπέστησαν τραυματισμό μέσα στο σπίτι τους ή στον ελεύθερο χρόνο τους. Κι αυτό γιατί, ακόμη και η αλλαγή μιας λάμπας μπορεί να αποδειχτεί επικίνδυνη, αν δεν τηρηθούν τα απαιτούμενα μέτρα ασφαλείας.

Το ποσοστό των ατυχημάτων εντός σπιτιού είναι πολύ υψηλότερο από εκείνα που αφορούν σε νοσηλεία λόγω τροχαίου (μόλις 10%) και εργατικού (8%) ή αθλητικού (14%) ατυχήματος. Αυτά προκύπτουν από τα πιο πρόσφατα στοιχεία της IDB (δημοσιεύτηκαν το 2009), τα οποία συγκεντρώθηκαν με τη στήριξη της αρμόδιας γενικής διεύθυνσης της Κομισιόν και αφορούν την περίοδο 2005-2007 (για περισσότερα στατιστικά στοιχεία, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ανατρέξουν στη βάση δεδομένων της ηλεκτρονικής διεύθυνσης https://webgate.ec.europa.eu/idb/).

Πρώτες βοήθειες εν αναμονή του ΕΚΑΒ

Η γιατρός Αγγελική Τσιούπα, επιμελήτρια Α΄του ΕΚΑΒ Θεσσαλονίκης, σημειώνει την ανάγκη ψυχραιμίας σε περίπτωση ατυχήματος.

Τι πρέπει να κάνουμε σε περίπτωση:

- Χτυπήματος στο κεφάλι: Αν μετά την πτώση διαπιστώσουμε αιμορραγία, ασκούμε πίεση στο σημείο με αποστειρωμένη γάζα ή καθαρό πανί.

Αν η αιμορραγία δεν ελέγχεται, ίσως χρειάζεται διακομιδή σε νοσοκομείο για συρραφή (βαθύ τραύμα). Αν υπάρχει κάποιο οίδημα ("καρούμπαλο"), μπορούμε να πιέσουμε με πάγο, καλυμμένο όμως με πετσέτα ή ρούχο.

Συμπτώματα όπως απώλεια αισθήσεων, πονοκέφαλος, ναυτία/έμετος, υπνηλία, προβλήματα όρασης ή κινητικότητας ή ομιλίας, σπασμοί και αιμορραγία από τη μύτη ή το αυτί, πρέπει να ελεγχθούν στο νοσοκομείο.

Σε περίπτωση μικρών παιδιών, η υπνηλία από μόνη της δεν υποδηλώνει από μόνη της σοβαρή κάκωση, καθώς βρέφη και μικρά παιδιά έχουν την τάση να νυστάζουν όταν ταλαιπωρούνται. Σε αυτή την περίπτωση, οι γονείς πρέπει να ξυπνούν το παιδί κάθε δύο ώρες και να ελέγχουν την κινητικότητα και την εγρήγορσή του.

Σε σοβαρούς τραυματισμούς (πχ,. πτώση από μεγάλο ύψος ή έντονα συμπτώματα) ο παθών δεν πρέπει να μετακινείται, καθώς ενδέχεται να υπάρχει κάκωση στη σπονδυλική στήλη.

- Εγκαύματος: Ξεπλένουμε την περιοχή για δέκα λεπτά σε τρεχούμενο νερό. Χρησιμοποιούμε κάποιο αναλγητικό (π.χ. Panadol) αν χρειάζεται.

Αν το έγκαυμα έχει κάποιο βάθος (δεύτερου βαθμού), καλύπτουμε στη συνέχεια την περιοχή με αποστειρωμένη γάζα ή καθαρό πανί. Προσοχή: δεν βάζουμε στο έγκαυμα οδοντόκρεμα, βούτυρο ή αλοιφές γιατί υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης!

- Ηλεκτροπληξίας: Μπορεί τις περισσότερες φορές να μην φαίνονται κακώσεις εξωτερικά, αλλά το θύμα παραμένει σε κίνδυνο. Γι' αυτό, κάθε θύμα ηλεκτροπληξίας πρέπει να διακομίζεται στο νοσοκομείο για παρακολούθηση.

Οι πρώτες κινήσεις των παρευρισκόμενων πρέπει να είναι το "κατέβασμα" του γενικού διακόπτη και η απομάκρυνση του θύματος από το σημείο όπου υπέστη την ηλεκτροπληξία (π.χ., από καλώδια) δεν πρέπει να γίνεται με γυμνά χέρια (γιατί αλλιώς κινδυνεύει και η ασφάλεια αυτού που προσπαθεί να βοηθήσει).

Αν το θύμα δεν αναπνέει, οι παρευρισκόμενοι καλούν το ΕΚΑΒ και αμέσως μετά ξεκινούν τη Βασική Υποστήριξη Ζωής.

- Κατάποσης από παιδί καθαριστικών ή φαρμάκων: Αν πρόκειται για καθαριστικά/καυστικά υγρά, δεν επιθυμούμε τον έμετο, γιατί θα επιδεινώσει το έγκαυμα των περιοχών του λαιμού και του οισοφάγου. Χορηγούμε γάλα ή νερό.

Αν πρόκειται για χάπι ή φάρμακο, η αντιμετώπιση εξαρτάται από την ποσότητα. Μπορεί να προκληθεί έμετος ή να γίνει πλύση στομάχου, αν η ποσότητα είναι μεγάλη. Αν πρόκειται για χάπι, π.χ. υπέρτασης, συνιστάται παρακολούθηση (Κέντρο Δηλητηριάσεων: 210 77 93 777).

- Κατάποσης ξένου αντικειμένου: Είναι μια κατάσταση που συμβαίνει συχνά σε παιδιά και τρομοκρατεί τους γονείς, πολλές φορές όχι άδικα, αφού το ξένο σώμα μπορεί να αποφράξει το λάρυγγα και να προκαλέσει πνιγμό-ασφυξία, μέχρι και θάνατο. Ωστόσο, απαραίτητη είναι η ψυχραιμία.

Σε γενικές γραμμές, όσο το άτομο βήχει, το ενθαρρύνουμε να το κάνει, καθώς ο βήχας είναι ένας δυνατός, φυσιολογικός μηχανισμός απομάκρυνσης του ξένου σώματος.

Αν το αποτέλεσμα δεν είναι θετικό ή το άτομο δεν βήχει, υπάρχουν χειρισμοί όπως δυνατά χτυπήματα στην πλάτη ή ο χειρισμός Χάιμλιχ. Γενικά, σε περιπτώσεις που απειλείται η ζωή του ατόμου, καλούμε άμεσα το ΕΚΑΒ.

-Κινδύνου πνιγμού στο σπίτι: Εάν το άτομο έχει χάσει τις αισθήσεις του ή δεν αναπνέει, καλούμε αμέσως το ΕΚΑΒ και ξεκινάμε άμεσα τη Βασική Υποστήριξη Ζωής (συμπιέσεις στο θώρακα).

Αν το άτομο έχει τις αισθήσεις του, βήχει και είναι ζωηρό, δεν υπάρχει ιδιαίτερο πρόβλημα και το παρακολουθούμε στο σπίτι.

- Παρουσίασης αναπνευστικών προβλημάτων μετά από πτώση στο σπίτι: Αν μετά την πτώση το άτομο εμφανίσει αναπνευστικό πρόβλημα, θα πρέπει να υποψιαστούμε κάποιο κάταγμα σε οστά του θώρακα.

Ακόμη και ο ίδιος ο πόνος του κατάγματος μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στην αναπνοή, γι’ αυτό χορηγούμε ένα δυνατό παυσίπονο (πχ, δύο Depon μαζί, Voltaren κτλ).

Αν το άτομο εμφανίσει δυσχέρεια στην αναπνοή κάποιες ημέρες μετά την πτώση, ίσως πρόκειται για εμβολή από κάποιο κάταγμα που μας διέφυγε. Σε όλες τις περιπτώσεις, ο ειδικός γιατρός πρέπει να κάνει τη διάγνωση.

Οδηγίες για την πρόληψη ατυχημάτων

Επειδή όμως το προλαμβάνειν είναι πάντα κάλλιον του θεραπεύειν, το ΑΠΕ-ΜΠΕ ήρθε σε επικοινωνία με το Κέντρο Έρευνας και Πρόληψης Παιδικών Ατυχημάτων (ΚΕΠΠΑ), ζητώντας κάποιες πληροφορίες για το πώς μπορούμε να περιορίσουμε ή και να εκμηδενίσουμε τον κίνδυνο ατυχημάτων μέσα στο σπίτι.

Όπως επισημαίνει ο επιστημονικός συνεργάτης του ΚΕΠΠΑ, ιατρός Ιωάννης Ματσούκης, οι βασικές συμβουλές προς τους γονείς είναι οι εξής:

-Καλλυντικά, αρώματα, ξυραφάκια και κάθε είδους απορρυπαντικά και καθαριστικά, πρέπει να φυλάσσονται μέσα στο μπάνιο, σε σημεία απρόσιτα για το παιδί.

Ειδικά τα απορρυπαντικά και τα δηλητήρια θα πρέπει να "κρύβονται" σε ψηλό σημείο, σε χώρο που κλείνει με πορτάκι, ενώ και τα φάρμακα πρέπει να είναι απρόσιτα στα παιδιά. Πολλά φάρμακα είναι σφαιρικά και χρωματιστά και το παιδί μπορεί να τα μπερδέψει με καραμέλες. Η προσοχή των γονέων πρέπει να είναι ιδιαιτέρως αυξημένη, αν μένουν στο ίδιο σπίτι οι παππούδες, οι οποίοι συνήθως λαμβάνουν φάρμακα και μπορεί αφηρημένοι να τα τοποθετήσουν σε μέρος προσβάσιμο στο παιδί.

- Προσοχή στα μακριά τραπεζομάντιλα και τα χαμηλά έπιπλα

- Το παιδί πρέπει να έχει χώρο να κινείται και να παίζει. Άρα, ο αριθμός των επίπλων πρέπει να είναι περιορισμένος κι αυτά να μην έχουν αιχμηρές γωνίες (σε αντίθετη περίπτωση, οι γωνίες πρέπει να φέρουν προστατευτικά). Προσοχή χρειάζονται τα μακριά τραπεζομάντιλα, που μπορεί το παιδί να φτάσει και να τραβήξει, με κίνδυνο να πέσουν πάνω του όσα πράγματα βρίσκονται στο τραπέζι.

- Τα χαμηλά έπιπλα δεν πρέπει να τοποθετούνται κοντά σε παράθυρα, καθώς το παιδί μπορεί να σκαρφαλώσει πάνω τους και να πέσει από ψηλά.

- Όλες οι πρίζες στο σπίτι και ιδιαιτέρα στο δωμάτιο του παιδιού θα πρέπει να είναι σκεπασμένες με ειδικό προστατευτικό κάλυμμα (υπάρχει σε όλα τα καταστήματα ηλεκτρικών εξαρτημάτων).

- Στην περίπτωση κατοικιών με δύο ορόφους, που επικοινωνούν μεταξύ τους με σκάλα, είναι απαραίτητη η τοποθέτηση προστατευτικών μπαρών (ή πόρτας) στην αρχή και στο τέλος της σκάλας. Η μετακίνηση του παιδιού από τον έναν όροφο στον άλλο είναι απαραίτητο να γίνεται με την επίβλεψη ενήλικα. Οι πόρτες δεν πρέπει απλά να "κλείνουν" τη σκάλα, αλλά και να κλειδώνουν με ειδικό σύρτη. Τα παιδικά υπνοδωμάτια είναι καλό να βρίσκονται στο ισόγειο.

- Τα παιδιά δεν πρέπει να χρησιμοποιούν την "περπατούρα" χωρίς επίβλεψη, καθώς υπάρχει κίνδυνος ανατροπής.

-Τα μικρά χαλιά, που μετακινούνται εύκολα από τη θέση τους, μπορεί να αποδειχτούν επικίνδυνα, οδηγώντας σε πτώση και τραυματισμό. Καλό είναι να προτιμώνται μεγάλα χαλιά, που στερεώνονται κάτω από έπιπλα.

Απαραίτητο να ελέγχονται συχνά για σπασίματα και χαμένα κομμάτια τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνται από παιδιά

- Μολύβια, ψαλίδια, μαρκαδόροι και γόμες, που χρησιμοποιούνται από παιδιά, θα πρέπει να πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές και να είναι κατάλληλα για την ηλικία τους. Επίσης, η κατάστασή τους επιβάλλεται να ελέγχεται συχνά.

Ο έλεγχος θα πρέπει να γίνεται για δύο βασικούς λόγους: πρώτον, η έλλειψη κάποιου αντικειμένου (καπάκια μαρκαδόρων, τμήματα παιχνιδιών κτλ) μπορεί να "υποψιάσει" τους γονείς ότι το παιδί το έχει καταπιεί. Δεύτερον, το παιδί μπορεί να φέρει στο σπίτι κάποιο "ξένο", μη κατάλληλο για την ηλικία του, παιχνίδι ή αντικείμενο, από τον παιδικό σταθμό ή αλλού.

- Τα παιχνίδια του παιδιού θα πρέπει να έχουν την ένδειξη CE και να είναι κατάλληλα για την ηλικία του.

Όχι στα μεγάλα κουτιά αποθήκευσης παιχνιδιών με "σφιχτό" καπάκι

- Τα παιχνίδια πρέπει να αποθηκεύονται σε ειδικούς αποθηκευτικούς χώρους, που δεν πρέπει να κλείνουν ερμητικά, ώστε να μην είναι εύκολο το παιδί να εγκλωβιστεί σε αυτά. Καλό είναι να προτιμώνται κουτιά από ύφασμα ή πλαστικό χωρίς καπάκι. Οι γονείς πρέπει να ελέγχουν συχνά τα παιχνίδια, ώστε να βλέπουν μήπως κάποιο από αυτά έχει σπάσει ή είναι έτοιμο να σπάσει, με αποτέλεσμα να προκύπτουν μικρότερα κομμάτια, επικίνδυνα για κατάποση.

- Πακέτα τσιγάρων και τσιγάρα δεν πρέπει να αφήνονται εκτεθειμένα ή να πετάγονται στο έδαφος όταν σβήνονται. Έστω και απλή υποψία να υπάρχει, ότι το παιδί ενδέχεται να κατάπιε ολόκληρο τσιγάρο ή τμήμα αυτού, πρέπει να μεταφερθεί αμέσως στο νοσοκομείο.

- Προσοχή στα διάφορα αντικείμενα που έκρυψε το παιδί. Το παιδί όταν θέλει να φυλάξει ή να κρύψει κάτι, το τοποθετεί στο μέρος που θεωρεί πιο οικείο και πιο ασφαλές, συνήθως στο δωμάτιο του.

Σ’ αυτά τα αντικείμενα περιλαμβάνονται και τροφές, που πιθανόν να έχουν αλλοιωθεί και σε περίπτωση που τις αναζητήσει και τις φάει μέρες μετά, ενδέχεται να προκαλέσουν δηλητηριάσεις.

- Προσοχή στο νερό των βάζων, τα κεριά και τα φυτά μέσα στο σπίτι. Το νερό από τις ανθοστήλες πρέπει να ανανεώνεται συχνά, αφού μπορεί να αποτελέσει εστία μικροβίων. Προσοχή, γιατί τα παιδιά μπορεί να πιουν από το υγρό αυτό.

Τα αρώματα που αυτά αναδύουν μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα, καθώς πολλά παιδιά ενδέχεται να είναι αλλεργικά σε κάποια από αυτά. Τα κεριά δεν πρέπει να καίνε ποτέ χωρίς επιτήρηση.

Τα φυτά μέσα στο σπίτι και ειδικά στο δωμάτιο του παιδιού πρέπει να αποφεύγονται. Αν υπάρχει κάποια γλάστρα μέσα στο σπίτι, οι γονείς πρέπει να φροντίζουν να μην έρθει σε επαφή το παιδί με το χώμα και μην χρησιμοποιούν λίπασμα σε αυτές.

- Στα τζάμια είναι απαραίτητο να τοποθετούνται ειδικά προστατευτικά αυτοκόλλητα, που προστατεύουν σε περίπτωση θραύσης του τζαμιού.

- Στις εσωτερικές πόρτες καλό είναι να τοποθετείται ειδικός μηχανισμός, που τις εμποδίζει να κλείνουν απότομα, ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος να τραυματιστεί το παιδί και ιδίως να "πιάσει" τα δακτυλάκια του.

- Στην κουζίνα, θα πρέπει τα χερούλια από τις κατσαρόλες να είναι γυρισμένα προς τα μέσα, ώστε το παιδί να μη μπορεί να τα φτάσει/αναποδογυρίσει. Αυτό πρέπει να γίνεται ακόμη και αν δεν είναι ζεστά τα σκεύη. Οι διακόπτες που ανάβουν τις εστίες, θα πρέπει να είναι πιεσμένοι προς τα μέσα (όταν η συσκευή δίνει αυτή τη δυνατότητα), ώστε το παιδί να μη μπορεί να τους γυρίσει.

- Οι νάιλον συσκευασίες από τα παιχνίδια του παιδιού και οι σακούλες πρέπει να απομακρύνονται αμέσως, ώστε να εκμηδενίζεται το ενδεχόμενο ασφυξίας.

- Όχι στα μακριά καλώδια και τις γεμάτες μπανιέρες

-Το καλώδιο από όλες τις ηλεκτρικές συσκευές πρέπει να μαζεύεται, ώστε να γίνεται πιο κοντό. Υπάρχουν ειδικοί πλαστικοί σωλήνες, εντός των οποίων οι γονείς μπορούν να μαζεύουν τα καλώδια των συσκευών. Έτσι, αποφεύγονται οι πτώσεις του παιδιού, αλλά και ο κίνδυνος να ρίξει πάνω του ηλεκτρικές συσκευές.

- Τα κάγκελα στα μπαλκόνια θα πρέπει να είναι έτσι κατασκευασμένα, ώστε να μην χωράει να περνάει το παιδί -και ιδίως το κεφαλάκι του μέσα από αυτά. Επίσης, δεν πρέπει να υπάρχουν οριζόντια κάγκελα, που το παιδί μπορεί να χρησιμοποιήσει ως σκαλοπάτια.

- Οι κάτοικοι του σπιτιού δεν πρέπει να μαζεύουν νερό σε κουβάδες ή να αφήνουν τη μπανιέρα γεμάτη με νερό. Υπάρχει κίνδυνος πνιγμού, ασχέτως στάθμης του νερού.

- Οι κουρτίνες δεν πρέπει να έχουν διακοσμητικές θηλιές, γιατί αυτές μπορεί να τυλιχτούν γύρω από το λαιμό του παιδιού. Το κουρτινόξυλο θα πρέπει να είναι καλά στερεωμένο ώστε να μην πέσει σε τράβηγμα της κουρτίνας .

- Στο παιδικό κρεβάτι ή στην κούνια δεν πρέπει να κρεμιούνται σχοινιά, κορδέλες κτλ. Υπάρχει κίνδυνος να τυλιχθεί το παιδί με αυτά.

- Προσοχή χρειάζεται όταν επιλέγονται δύο κρεβάτια, σε μορφή κουκέτας. Θα πρέπει να διασφαλιστεί η ομαλή άνοδος του παιδιού στο πάνω κρεβάτι και η ομαλή παραμονή του σε αυτό (με ειδικό προστατευτικό). Παιδιά που έχουν την τάση να υπνοβατούν ή είναι υπερκινητικά στον ύπνο τους θα πρέπει να τοποθετούνται στο κάτω κρεβάτι.
ΤΑ ΜΠΟΥΛΟΥΚΙΑ