Ζούμε στην εποχή της «εικόνας», που ωθεί ολοένα και περισσότερα άτομα σε ένα ατέρμονο κυνήγι εντυπώσεων, επίδειξης δύναμης και ματαιοδοξίας. Η δημιουρ γία, η διατήρηση και η προαγωγή μιας εικόνας αψεγάδιαστης, ως αποτέλεσμα των νέων προτύπων, συχνά γίνεται ο αυτοσκοπός, στρέφοντας το άτομο να καταναλώνει όλη την ενέργειά του στο «εγώ» του. Η ανάγκη του «φαίνεσθαι» αποκτά τόση δύναμη για ορισμένα άτομα, που τα καθιστά ανίκανα να διακρίνουν τι κρύβεται πίσω από το είδωλό τους στον καθρέφτη.
Ο αρχαίος μύθος του Νάρκισσου, που θαύμαζε το είδωλό του σε οποιαδήποτε επιφάνεια αντικατοπτριζόταν μέχρι τη στιγμή που πνίγηκε στην προσπάθειά του να αγγίξει την εικόνα του, η οποία αντανακλάτο στη λίμνη, αποτελεί τη μυθική πηγή της ψυχιατρικής κατανόη σης του ναρκισσισμού.
Μια πιο κοινωνιολογική προσέγγιση του ναρκισσισμού αποτυπώνει μια ατομική συμπεριφορά, η οποία είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών προτύπων που δίνουν σημασία στην υποκειμενικότητα και σε κοινωνικές δραστηριότητες, με σκοπό την υπερπροβολή της εικόνας. Έχει αποδειχτεί, άλλωστε, και επιστημονικά ότι οι «διά σημοι» άνθρωποι είναι 13% πιο νάρκισσοι από τους υπόλοιπους. Εκφράσεις του τύπου «ήταν η πιο λαμπερή της βραδιάς», «φορούσε ένα υπέροχο μάξι φόρεμα, που αναδείκνυε το καλογυμνασμένο κορμί της» είναι κλασικές εκφράσεις των media, που ενισχύουν την προβληματική αίσθηση του «εγώ». Το γεγονός ότι η σύγχρονη κοινωνία δεν προσφέρει προοπτική για ένα μέλλον ικανό να ανταποκριθεί στις πραγματικές ανάγκες και επιθυμίες των ανθρώπων έχει ως αποτέλεσμα ολοένα και περισσότερα άτομα να διαμορφώνουν ναρκισσιστικές προσδοκίες.
Η εικόνα, οφείλουμε να παραδεχτούμε, παίζει πρωταρχικό ρόλο για κάθε άνθρωπο, καθώς η ανάγκη του να αρέσει στον «ίδιο» και στους «άλλους» αναπτύσσεται από τα πρώτα βήματα της ζωής του. Η «εικόνα» λειτουργεί για το άτομο ως ένα είδος αναγνώρισης τόσο από το ίδιο όσο και από το περιβάλλον του. Ποιο είναι, όμως, το κριτήριο που διαχωρίζει ένα άτομο από τη φυσική ανάπτυξη του «εγώ» του μέχρι τη διαταραγμένη ναρκισσιστική προσωπικότητα;
Το προφίλ της ναρκισσιστικής προσωπικότητας
Τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή παρουσιάζουν ένα υπέρμετρο μεγαλειώδες αίσθημα σπουδαιότητας για τον εαυτό τους. Εκφράσεις όπως «εγώ είμαι και άλλος δεν είναι σαν εμένα» αποτελούν την ενδόμυχη καθημερινότητά τους. Επιθυμίες έξω από το «εγώ» τους φαντάζουν αδιάφορες, ενώ αυτό που τα διεγείρει είναι το «εγώ» ως το κέντρο του ενδιαφέροντός τους. Η εικόνα τους αποτελεί τόσο ισχυρό κίνητρο, ώστε να ωθούνται σε πράξεις και ενέργειες χωρίς να τους απασχολεί το τίμημα, οικονομικό, συναισθηματικό, κοινωνικό. Η εμμονή των ατόμων με ναρκισσιστική προσωπικότητα στην ανάγκη της επιζήτησης θαυμασμού από τους άλλους τούς θρυμματίζει εσωτερικά, όταν δεν τον λαμβάνουν, και τα μετατρέπει σε άτομα εκδικητικά, με άκρατο θυμό προς τους άλλους.

Σύμφωνα με το Διαγνωστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-IV) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης, για να διαγνωστεί κάποιος με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας πρέπει να εμφανίζει τουλάχιστον πέντε από τα ακόλουθα συμπτώματα:
• Έντονο αίσθημα υπεροψίας και ιδέες μεγαλείου.
• Φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, δύναμης, ομορφιάς κ.λπ.
• Να θεωρεί τον εαυτό του/της ξεχωριστό και μοναδικό και πιστεύει πως οι μόνοι που μπορούν να τον/την καταλάβουν είναι άτομα που είναι επίσης ξεχωριστά.
• Να επιζητεί έντονα το θαυμασμό των άλλων.
• Να αναμένει ξεχωριστή εξυπηρέτηση από τρίτους και να απαιτεί όλοι να συμφωνούν αυτόματα με τις προσδοκίες του/της.
• Να είναι άτομο ιδιαίτερα χειριστικό προς τους άλλους, χρησιμοποιώντας κάθε μέσο ώστε να επιτύχει το στόχο του.
• Αδυναμία ή ολοκληρωτική απώλεια της ενσυναίσθησης, δηλαδή της ικανότητας να αντιλαμβάνεται και να κατανοεί το πρόβλημα που βιώνει ο άλλος.
• Να φθονεί την επιτυχία των άλλων ή να πιστεύει πως οι άλλοι είναι πολύ ζηλόφθονες απέναντί του.

Συχνά βλέπουμε τα χαρακτηριστικά της ναρκισσιστικής προσωπικότητας να συνοδεύονται και από άλλες διαταραχές, όπως κοινωνική απομόνωση ή καταθλιπτική διάθεση. Πράγματι, η έντονη αίσθηση του μεγαλείου, συνοδευμένη και από υπερβολική αυτοκριτική, ωθεί τα άτομα με ναρκισσισμό να βιώνουν έντονα και παθολογικά το αίσθημα της κατάθλιψης.
Επιλογή ερωτικών συντρόφων
Άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας συχνά μεταπηδούν με ευκολία από τη μια σχέση στην άλλη ή μπορεί να έχουν πολλαπλές ερωτικές σχέσεις. Δεν αποκλείεται, δε, την αίσθηση παντοδυναμίας που νιώθουν για τον εαυτό τους να την αναζητούν και στο σύντροφό τους, γι’ αυτό και συχνά γοητεύονται από άτομα υψηλού κοινωνικού κύρους ή από συμπεριφορές προκλητικές με στοιχεία ναρκισσιστικά, καταλήγοντας σε μια σχέση ανταγωνιστική λόγω της αίσθησης σπουδαιότητας και μεγαλείου και από τους δύο. H ανικανότητα αυτή στις ερωτικές σχέσεις θα μπορούσε να εξηγηθεί και βάσει της έννοιας του «δευτερογενούς ναρκισσισμού» του Φρόιντ, σύμφωνα με την οποία το άτομο έχει μείνει στο πρώτο στάδιο αυτοερωτισμού, δεν αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τους άλλους ως ξεχωριστές οντότητες κι έτσι δεν επενδύει την αγάπη σε ένα εξωτερικό αντικείμενο αλλά την εσωτερικεύει στον ίδιο του τον εαυτό.
Αυτή η σχέση εξάρτησης με το «εγώ» οδηγεί τα ναρκισσιστικά άτομα να εγκλωβιστούν στον «κύκλο της εικόνας» τους, δημιουργώντας ατροφικές σχέσεις που είναι αδύνατον να τις ενδυναμώσουν με θαυμασμό και αγάπη.
Ναρκισσιστική προσωπικότητα: Πώς διαμορφώνεται
Κυρίαρχο ρόλο στη διαμόρφωση της ναρκισσιστικής προσωπικότητας παίζει το οικογενειακό περιβάλλον και τα βιώματα του ατόμου κατά την παιδική ηλικία. Το έλλειμμα αγάπης, αποδοχής και ενδιαφέροντος από τους ανθρώπους και κυρίως από τους γονείς τους μετουσιώνεται σε ανάγκη να γίνει «κάποιος σημαντικός», επιδιώκοντας την εκδίκηση για ό,τι του συνέβη. Γι’ αυτό, άλλωστε, και αδιαφορούν για τα προβλήματα των άλλων, αφού ο ίδιος τους ο εαυτός υπήρξε το θύμα. Η «ηθική μείωση» που έχουν υποστεί ως θύματα κακοποίησης, λεκτικής ή σωματικής, κατά την παιδική ή την εφηβική ηλικία μπορεί να ενισχύσει το αίσθημα της ματαιότητας και την αρνητική εικόνα για τον κόσμο γύρω τους. Έτσι, ως αντίδραση στα παραπάνω, επιδιώκουν με κάθε τρόπο να κατατάσσονται σε μια κοινωνία ελίτ, στους μη «κοινούς» θνητούς αλλά και σε ανώτερα κοινωνικά status.
Υπάρχει θεραπεία για το ναρκισσισμό;
Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι δύσκολο ένα άτομο που φέρει ναρκισσιστική διαταραχή να ζητήσει ψυχοθεραπευτική βοήθεια κι αυτό συμβαίνει διότι δεν αντιλαμβάνεται τις δυσλειτουργίες που αναπτύσσει, οι οποίες αντανακλούν στις διαπροσωπικές του σχέσεις.
Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τα άτομα αυτά να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της μεγαλομανίας τους και να αναπτύξουν προοδευτικά μια πιο ρεαλιστική εικόνα για τον εαυτό τους.

Τρία βασικά μαθήματα αυτοβοήθειας
• Ένα σημαντικό βήμα θεραπείας για τα άτομα με ναρκισσιστική προσωπικότητα είναι να δώσουν στον εαυτό τους ένα μερίδιο ευθύνης για τα προβλήματα στη σχέση τους με τους άλλους. Εάν επιτρέψουν αυτό στον εαυτό τους, ήδη έχουν κάνει το πρώτο βήμα στην αντιμετώπιση του προβλήματός τους.
• Ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, ό- πως φίλοι, γονείς ή σύντροφος, μπορεί να τους επισημαίνει την πραγματικότητα, αποφεύγοντας να τους ενισχύει τον ιδεατό κόσμο και την εικόνα που έχουν φτιάξει οι ίδιοι για τον εαυτό τους. Το σπάσιμο του ναρκισσιστικού καθρέφτη πρέπει να γίνει σταδιακά, ώστε να μπορέσουν να αποδεχτούν και να αγαπήσουν αυτό που πραγματικά είναι.
• Η αναγνώριση ότι η ανάπτυξη και η ενδυνάμωση στοιχείων της προσωπικότητας, που είναι πραγματικά αυθεντικά, μπορεί να τους κάνει πολύ σημαντικούς τόσο για τον εαυτό τους όσο και για τους άλλους· αυτό είναι το τρίτο βήμα που θα τους οδηγήσει στην πόρτα του ψυχοθεραπευτή για βοήθεια.
Τέλος, το πιο σημαντικό βήμα για ένα άτομο είναι να αντιληφθεί ότι ο πιο γοητευτικός εαυτός είναι αυτός που μπορεί να έχει ατέλειες, αδυναμίες αλλά είναι ταυτόχρονα ο ξεχωριστός εαυτός μας. Ίσως το πιο σπουδαίο πράγμα στη ζωή μας να είναι ένα ατελές «εγώ» για τους άλλους, αλλά ένα μοναδικό «εμείς» για τον εαυτό μας!
πηγή: gargalianoi