Social Icons

.

Featured Posts

.

Πέμπτη 2 Ιανουαρίου 2020

Τα Φώτα οι Καλικάτζαροι και τα Ρουγκατσάρια


 

Τα Φώτα ή Θεοφάνια,   είναι μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της ορθόδοξης εκκλησίας μας.    Γυρίζοντας τον χρόνο πίσω, θυμάμαι ως παιδί,  την ενεργή  συμμετοχή  όλων στον εορτασμό, τον θρησκευτικό αλλά και τον…… παγανιστικό  θα έλεγα.
Ρώτησα τότε τον ιερέα του χωριού, με τον οποίο με συνέδεε μια  ιδιαίτερη σχέση  και  από τον οποίο  είχα την πρώτη μου κατήχηση.
  -Τι είναι  τα Φώτα   παππούλη;
- Φώτα παιδί μου ,το  ονομάζει  ο λαός  και είναι  το θείο βάπτισμα του Χριστού και αποτελεί μια γιορτή  φωτισμού όλης της ανθρωπότητας.  Σήμερα γιορτάζουμε τα Θεοφάνια.  Σαν σήμερα στην βάπτιση του Χριστού μας, στον Ιορδάνη ποταμό,  παρουσιάστηκε  για πρώτη και μοναδική φορά η Αγία Τριάδα  ταυτόχρονα !
  Πρώτα, ο μεγάλος Θεός  όπου ακούστηκε εξ ουρανού η φωνή του.
«Ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός εν ω ευδόκησα»
Ενώ την ίδια στιγμή εμφανίστηκε  και το άγιο Πνεύμα σαν περιστέρι.
Παντού στην Ελλάδα παιδί μου, σήμερα, γίνεται  ή ακολουθία του αγιασμού των υδάτων, σε παραλίες, σε μεγάλες δεξαμενές ή στις κολυμπήθρες των ναών όπως εμείς. Με  την μετάληψη και τον ραντισμό  αγιαζόμαστε και καθαριζόμαστε από τις αμαρτίες μας.
 Εμείς με το πέρας της ακολουθίας θα γυρίσουμε όλες τις γειτονιές του χωριού , και θα φωτίσουμε  όλους τους ανθρώπους και  όλα τα σπίτια.
Πράγματι  μπροστά ο παπάς  κρατώντας  στο αριστερό χέρι ένα  μικρό μεταλλικό  δοχείο   το μπακράτσι, με μεγάλο ανοιχτό στόμιο, γεμάτο αγιασμό και στο δεξί  ένα κλωνάρι βασιλικό και  πίσω  εμείς, δύο μικρά  παιδιά του δημοτικού,  ο ένας να κρατάει  την εικόνα της βαπτίσεως και ο άλλος να σέρνει το γαϊδουράκι,  με κρεμασμένους στο σαμάρι πολλούς ντορβάδες .
Αρχίσαμε από το πιο απομακρυσμένη γειτονιά μπαίνοντας σε κάθε ορθάνοιχτο  σπίτι  όπου μας περίμεναν  άνθρωποι, ολόκληρες οικογένειες, να τους αγιάσει ο παπάς, να ραντιστούν   κατοικίες και αντικείμενα,  για να φύγει μακριά το κακό.
 Ο παπάς άρχιζε: Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου  σου Κύριε, η της Τριάδος  εφανερώθη προσκύνησις, του γαρ Γεννήτορος η φωνή  προσεμαρτύρη Σοι…   ραντίζοντας παντού, σπίτια, ανώγια  κατώγια,  αποθήκες , αυλές , πηγάδια. ΄
Στο καλό δωμάτιο των σπιτιών πάνω στο τραπέζι οι νοικοκυρές είχαν  τοποθετήσει  ένα  πιάτο βαθύ, με νερό από το πηγάδι . Ο παπάς το ράντιζε και το αγίαζε. Το αγιασμένο νερό  το κρατούσαν οι νοικοκυρές στο εικονοστάσι και το έπιναν με ευλάβεια όσοι από τα μέλη της οικογένειας  αρρώσταιναν.
 Τότε όλοι είχαν πίστη και περίμεναν με καρτερία τον αγιασμό.  Μα  όλοι!  Παππούδες, γονείς, παιδιά, εγγόνια, συγγενείς ,περαστικοί, άγνωστοι, προσκυνούσαν την εικόνα, έπιναν τρεις γουλιές από τον αγιασμό, ενώ ο παπάς τους σταύρωνε και τους ράντιζε με τον βασιλικό. Οι κυράδες, μας κερνούσαν  γλυκά και μας έδιναν  κουλούρες, χοιρινό κρέας , λουκάνικα, πίτες , που όλα αυτά , τα στοιβάζαμε  στα σακούλια, πάνω στο γαϊδουράκι.
Στους δρόμους δεν ήμασταν μόνοι. Πολλά μικρά παιδιά σε ομάδες των δύο ή τριών, γύριζαν τις γειτονιές και τραγουδούσαν  στα σπίτια, τα κάλαντα των Φώτων. Το τραγούδι τους ακουγόταν από μακριά. 
Σήμερα τα φώτα και ο φωτισμός  και χαρές μεγάλες τ’ αφέντη μας........
 Οι νοικοκυραίοι έδιναν γλυκά και χρήματα στα παιδιά και εκείνα  ευχαριστημένα, στη συνέχεια τα μετρούσαν και έκαναν σχέδια που και πως θα τα ξοδέψουν.  
 Και τι είναι οι καλικάντζαροι παππούλη; Τον ξαναρώτησα.!
Καλικάντζαροι είναι «Δαιμόνια»  παιδί μου! Βγαίνουν από τα  έγκατα της γης για να πειράξουν τους ανθρώπους και να ανακατέψουν τα σπίτια. Είναι πολύ άσχημοι και κακομούτσουνοι. Άλλοι νάνοι, άλλοι ψηλοί άλλοι δασύτριχοι, με μάτια κόκκινα  και αυτιά γαϊδάρου. Δόντια πιθήκου  και  τραγίσια πόδια .Όλο το χρόνο πελεκούν το δέντρο που στηρίζει την γη. Δεν έχουν ποτέ κατορθώσει να το κόψουν γιατί κάθε Χριστούγεννα ανεβαίνουν πάνω στη γη.  Όσο λείπουν στον πάνω κόσμο το δέντρο ξαναγίνεται ακέραιο όπως πρώτα.  Δεν κατορθώνουν ποτέ να κάνουν σωστή δουλειά. Τους αρέσουν  τα εδέσματα των Χριστουγέννων. Θέλουν να μπουν  στα σπίτια αλλά τώρα το χειμώνα όλες οι πόρτες και τα παράθυρα είναι κλειστά. Προσπαθούν  από τα τζάκια , αλλά συνεχώς αυτές τις ημέρες, ανάβει φωτιά όλο  το εικοσιτετράωρο και δεν το κατορθώνουν.
Ο  κάθε νοικοκύρης έχει επιλέξει ένα ξύλο χοντρό και αγκαθερό, το χριστόξυλο ή  σκαρκάτζαλο που καίει μέρα νύχτα όλο το δωδεκαήμερο.
Οι καλικάντζαροι δεν μπορούν να βλάψουν τους ανθρώπους, μόνο να τους πειράξουν. Το πιο έξυπνο κόλπο να τους απομακρύνουμε είναι να αφήνουμε  ένα κόσκινο έξω  στο πεζούλι .Οι καλικάντζαροι  μετρούν τις τρύπες όλο το βράδυ χωρίς να το κατορθώσουν. Έτσι την αυγή θα φεύγουν. 
Και ποιοι τους διώχνουν στον κάτω κόσμο;
-Ο αγιασμός που κάνουμε  τώρα αλλά και τα Ρουγκατσάρια.  Τα παιδιά ακολουθούν τα παλαιά έθιμα του λαού μας που φθάνουν μέχρι την αρχαιότητα  και δεν έχουν καμιά σχέση με παγανιστικές δοξασίες.   Τα έθιμα πρέπει τα τηρούνται. Αν ξεχάσουμε το παρελθόν μας θα χάσουμε την ταυτότητα μας. Όλα  τα παιδιά που απαρτίζουν την ομάδα  Ρουγκατσάρια,  ήρθαν σήμερα στην εκκλησία και τους κοινώνησα. Ακούς τα κουδούνια από μακριά;  Σε λίγο θα είναι κοντά μας.
Οι ομάδες μας σχεδόν διασταυρώθηκαν. Ξεχώριζαν μπροστά η νύφη και ο γαμπρός. Η νύφη-άντρας- με λευκό βέλο στο πρόσωπο, βαμμένα κόκκινα χείλια, φρύδια έντονα μαύρα, μαλλιά κοτσίδες μέχρι την μέση,   δυο πορτοκάλια για στήθη,  άσπρο νυφικό μέχρι τα γόνατα , με αξύριστα πόδια  φορώντας τσαρούχια  και ο γαμπρός  ψηλός γεροδεμένος,  με μεγάλο μουστάκι, μάλλινο άσπρο παντελόνι, πουκάμισο με φαρδιά  μανίκια, γιλέκο χρυσοκέντητο, κόκκινο  ζουνάρι να μη μπορεί να τους ματιάσει κανείς, ζωσμένος  δύο κουμπούρια στη μέση. Δίπλα του οι γονείς και ο κουμπάρος ντυμένοι ανάλογα κρατώντας γκλίτσες.   Παραδίπλα ένας  τσολιάς  ζωσμένος  στη μέση του, μια μεγάλη  κουδούνα  εμπρός  και  κυπριά  γύρω  του και άλλοι δύο κουδουνοφόροι  αράπηδες να χοροπηδάνε. Οι γονείς οι κουμπάροι,  οι φίλοι  όλοι μασκαρεμένοι, να ακολουθούν. 
Δύο από την ομάδα, βαμμένοι μαύροι, ασχημομούρηδες με κουρελιασμένα ρούχα -υποτίθεται ξένοι- ζωσμένοι δύο  μεγάλα μπομπάρια , να προσπαθούν να φτάσουν την νύφη, αλλά να απωθούνται από  τον γαμπρό και τους κουμπάρους. Όλος ο κόσμος στο κατώφλι .Μικρά παιδιά να τρέχουν, πέρα δώθε, τα σκυλιά να γαβγίζουν,οι γάτες να κρύβονται, τα ζώα να τσινάνε.
Πανζουρλισμός.
 Ο  παπάς και ο αγιασμός  τελείωσαν, τα σκήπτρα  στους  Ρουγκατσάρηδες
Επιστρέψαμε στο σπίτι του  παπά , μεταφέροντας όλα τα καλούδια που μαζέψαμε. Εκείνος μας ευχαρίστησε  και  μας χαρτζιλίκωσε γενναιόδωρα.
Συναντηθήκαμε με την  ομάδα των  Ρουγκατσάρηδων, για να συμμετέχουμε και εμείς στο πανηγύρι.
Εκεί με  άλλους φίλους, τους ακολουθήσαμε στο υπόλοιπο χωριό, αλλά και πέρα από το χωριό  στον οικισμό των Βλάχων, στα  Μίλια, και στον σιδηροδρομικό σταθμό Δομοκού.
Εκεί ,στον σταθμό, που υπήρχαν εύποροι συγχωριανοί  και μαγαζάτορες, τα γλυκά  καθώς και αρκετά τάληρα  θεωρούνταν δεδομένα. 
Από τα μίλια στο σταθμό  απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων έβαλαν δύο τρακτέρ με καρότσες  να μας μεταφέρουν. Τέτοιο πανηγύρι μόνο σε γάμους βλέπαμε. Εκεί συνέβη κάτι σπάνιο. Ο σταθμάρχης καθυστέρησε την Οτομοτρίς  (παλιό τρένο επιβατηγό)  για να τραγουδήσει η ομάδα τα κάλαντα και να παιχτεί το σόου της παρενόχλησης της νύφης. Όλοι οι επιβάτες να φωνάζουν και χειροκροτούν και η αποβάθρα να γεμίσει από κέρματα.
Νοσταλγία και όμορφες θύμισες από τα παλιά.
ΚΑΛΗ  ΧΡΟΝΙΑ
Β.Κ.  02.01.2020

Παρασκευή 20 Δεκεμβρίου 2019

Χριστούγεννα στο χωριό τα παλιά ωραία χρόνια

 
Γράφει ο Βασίλης Καραγιάννης

Τα Χριστούγεννα ήταν πάντα μια μεγάλη γιορτή και αναμένονταν με λαχτάρα από όλους και ιδιαίτερα από εμάς, τότε, ως παιδιά. Ήταν η περίοδος, των διακοπών των σχολείων, που τραγουδούσαμε τα κάλαντα, και περιμέναμε την γέννηση του Χριστού. Ήταν η αγαπημένη μας γιορτή.
Οι πόρτες άνοιγαν διάπλατα και όλοι, πλούσιοι και φτωχοί κάτι είχαν να χαρούν. Οι φούρνοι και οι γάστρες έψηναν αδιάκοπα ψωμί, φαγητά  και γλυκά.
Όμως το στίγμα της έναρξης το δίναμε εμείς τα μικρά αγόρια και κορίτσια από πολύ νωρίς το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι για να πούμε τα κάλαντα.


                          « Χριστούγεννα Πρωτούγεννα  πρώτη γιορτή του χρόνου

                              για βγάτε ιδέστε ,μάθετε το που ο Χριστός γεννάται.

                              Γεννάται και αναθρέφεται με μέλι και με γάλα…..»

 Και η κάθε νοικοκυρά, μας καλοδέχονταν με τα γλυκά της γιορτής και με λίγα χρήματα. Εκτός αυτών ,ένοιωθε κανείς πως ήρθε  η μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης , το  Πάσχα του χειμώνα  που το λέγαν  και από τις μυρωδιές  από τις γάστρες των σπιτιών που έψηναν τα φαγητά και άλλα εδέσματα της γιορτής.
Θυμάμαι την ίδια ημέρα ,το σκούξιμο των γουρουνιών, όταν τα έσφαζαν οι νοικοκυραίοι.
Οι νοικοκυρές έφερναν αναμμένα κάρβουνα με στάχτη και τα έριχναν στο  σφαγμένο λαιμό, του γουρουνιού καθώς και ένα ολόκληρο λεμόνι στο στόμα του.
Οι νοικοκύρηδες έκαναν τον διαχωρισμό του δέρματος. Κατόπιν καθάριζαν το λίπος από το δέρμα του, μέχρι να φανεί το κρέας. Το λίπος, που το ονόμαζαν «λίπα»  το έβραζαν σε μεγάλα καζάνια και μετά αφού γινόταν κρέμα το αποθήκευαν σε τενεκέδες , λαΐνια και γυάλινα δοχεία  και μ’ αυτό μαγείρευαν πολλά φαγητά τον χειμώνα.
Τα μικρά κομμάτια κρέατος που κόβονταν από το σώμα μαζί με το λίπος τα ονόμαζαν, τσιγαρίδες, και  τα συντηρούσαν στο λίπος  και  με αυτά έκαναν τις πολύ νόστιμες τηγανιές.
Οι νοικοκυρές αφού έπλεναν πολύ καλά τα έντερα τα παραγέμιζαν  με μικρά κομμάτια  από κρέας, χορταρικά, μυρωδικά ,βότανα, μπαχαρικά  και παρασκεύαζαν, τα Λουκάνικα και τα Μπουμπάρια.  

Τα λουκάνικα μπορούσαν να τα συντηρήσουν αρκετό καιρό, αφού τα κρεμούσαν , ψηλά στα δωμάτια και άλλους χώρους του σπιτιού  όπου και ωρίμαζαν, στον αέρα.
Το κρέας το καβούρδιζαν με λιωμένο λίπος το βάζανε σε ειδικό βαρελάκι ρίχνοντας του λίπος όσο να σκεπαστεί, και το αποθήκευαν στο κελάρι.    Το κρατούσαν όλο τον χειμώνα . Ήταν ένα από τα πιο νόστιμα  χειμωνιάτικα εδέσματα.
Εκεί στο κελάρι  θα έβρισκε κανείς το  αμπάρι όπου αποθήκευαν το σιτάρι, το βαρέλι με το τυρί, το βαρέλι του κρασιού, την νταμιτζάνα με το τσίπουρο, τα αυτοσχέδια ράφια γεμάτα με πατάτες, ξερά κρεμμύδια και σκόρδα κρεμασμένα, κυδώνια , καρύδια κλπ. Λίγο πιο πέρα ήταν κρεμασμένο ένα ζύγι, μια παλάντζα, τα λανάρια, τα κοσκίνια, τα τσεκούρια, κλαδευτήρια και ότι άλλα γεωργικά εργαλεία που τους χρειάζονταν στην καθημερινή τους ζωή.

Αν έμπαινε κάποιος στο μαγειρειό θα έβλεπε τις στάμνες στο πεζούλι με τα γκιούμια γεμάτα με πόσιμο  νερό από το πηγάδι. Πιο πέρα ο νεροχύτης με τον νιπτήρα κρεμασμένο.
 Κάπου σε μια γωνιά ήταν ο χώρος της γάστρας, δίπλα  πιο πέρα το τζάκι που ανάβανε φωτιά και μαγείρευαν, η πυροστιά και το τσιμπίδι και στον τοίχο μια λάμπα πετρελαίου, ένα μικρό καντήλι ή φανάρι και από την άλλη μεριά ο σοφράς  και κάπου σ’ ένα  ράφι οι γανωμένες κατσαρόλες  τα ταψιά, ο μύλος του καφέ και άλλα αναγκαία χρειαζούμενα, σύνεργα για το νοικοκυριό.
Το μεγάλο τραπέζι θα γινόταν την άλλη ημέρα, μετά την εκκλησία, όπου και θα παρακολουθούσαμε, σύσσωμη οι οικογένεια, την θεία ακολουθία της γέννησης του Χριστού.
 Ακόμα δεν χάραζε η ημέρα  και ο μακαριστός Παπαθωμάς χτυπούσε την καμπάνα, καλώντας όλους του πιστούς.
Μικροί, μεγάλοι, γυναίκες και παιδιά, όλοι στην εκκλησία, στην Αγία Παρασκευή.
Καταχείμωνο και πολλές φορές, με λάσπες και χιόνια. Όμως όλοι  εκεί αναμένοντας την γέννηση του Χριστού και να μεταλάβουμε την θεία κοινωνία.
Και έφτανε η ώρα που όλη η οικογένεια   με ομόνοια , σεβασμό  και ειλικρινή αγάπη μεταξύ τους  κάθονταν στο  τραπέζι να απολαύσουν τα εδέσματα που είχαν ετοιμάσει οι μανάδες , οι κόρες και οι νύφες , να πιούν κρασί δικό τους από το βαρέλι που παρασκεύασε ο  πατέρας.
Τότε ήταν χαρά μεγάλη, η φιλοξενία. Δεν φιλοξενούσαν μόνο συγγενείς ή φίλους  αλλά η πόρτα ήταν ανοιχτή για  συγχωριανούς, ακόμα και περαστικούς.
Η  θρησκευτική γιορτή η χαρά και το πανηγύρι η συμπαράσταση και ο σεβασμός η αρμονική συμβίωση στην οικογένεια και σε όλη την κοινότητα, όλα αυτά ρίζωσαν μέσα μας και έγιναν τρόπος της ζωής μας, όλη μας η ζωή.
Ήταν εκείνα τα ανέμελα χρόνια τα τόσο ξέγνοιαστα, αλλά κυρίως  τα τόσο ανθρώπινα.


Β.Κ.        20/12/2019


Τρίτη 18 Ιουνίου 2019

Σιτάρι και Ψωμί

Το σιλό που χρησιμοποιείται ως αποθηκευτικός χώρος σιταριού

Το  αγαθό   για τον αγρότη αλλά και για τον κάθε νοικοκύρη τότε ήταν το ψωμί.
 Ο μεγάλος αγώνας του κάθε γονιού ήταν να υπάρχει στάρι,αλεύρι και ψωμί στο σπίτι.
Το φρέσκο ψωμί ψημένο στο φούρνο ήταν το νάμα της ζωής.

Από το 1932 με τον πρώτο αναδασμό, οι εκτάσεις γης που που ήταν περιμετρικά του χωριού (Περιστεριά,  Μύλια, Μαγούλα, Σταθμός, Τσαΐρια, Αμπέλια, Άγιος Σεραφείμ,      μοιράστηκαν στους Πουρναριώτες. 
Οι κάτοικοι  του χωριού ασχολούνταν κυρίως με την γεωργία αλλά και κτηνοτροφία.
Όποιος τότε είχε αρκετά χωράφια και ζώα θεωρούνταν μεγάλος νοικοκύρης.
Οι περισσότεροι, φτωχοί με κόπο και στερήσεις τα κατάφερναν.
Το όργωμα το αγρών για την παραγωγή σταριού -του πλούτου της ζωής- γινόταν με τα λεγόμενα ‘’ζευγάρια’’. Άλογα ή βόδια, έσερναν το αλέτρι με τον γεωργό να το οδηγεί, να  σπέρνει την γη και να την αυλακώνει. 
Δεν ήταν μόνον το όργωμα και η σπορά αλλά και το αλώνισμα ήταν μια πολύ σκληρή και χρονοβόρα διεργασία.
Τα δεμάτια του θερισμού τα συγκέντρωναν- στα αλώνια σε θημωνιές- στους πρόποδες του λόφου του Αγίου Γεωργίου. Εκεί άπλωναν τα στάχια καταγής όπου τα πατούσαν τα ζώα με τις οπλές τους , αφού περιφέρονταν συνέχεια κάνοντας κύκλους γύρω από ένα κεντρικό στύλο στο μέσο του αλωνιού. Τα στάχια τρίβονταν από τις οπλές των ζώων και ξεχώριζε το στάρι.
Όμως κατόπιν άρχιζαν τα δύσκολα. Ο νοικοκύρης θα έπρεπε να ξεχωρίσει το στάρι από το άχυρο. Με το φτυάρι πετούσε στάρι και στάχια ψηλά. Ο αέρας παρέσερνε το άχυρο και το στάρι συγκεντρωνόταν κοντά του.  
Μια χρονοβόρα ,δύσκολη και πολύ κουραστική διεργασία.

Οι παραδοσιακές ντόπιες ποικιλίες που καλλιεργούνταν  τότε ήταν το μαλακό «Νούμερο» και τα σκληρά «Λήμνος» και Ντεβέτα»

Μεταπολεμικά  με την οικονομική βοήθεια της Αμερικής και το «Σχέδιο Μάρσαλ» την περίοδο  1948-1952 αγοράστηκαν τα πρώτα γεωργικά μηχανήματα, τα τρακτέρ και οι αλωνιστικές μηχανές  που άλλαξαν ριζικά τον τρόπο παραγωγής και διαχείρισης του σταριού.

Ο θερισμός των σιτηρών συνεχίστηκε να γίνεται με τον παραδοσιακό τρόπο για αρκετά χρόνια ακόμη, οπότε και  αποτελούσε μεγάλο γεγονός. Κατά ομάδες συγγενείς και φίλοι συμμετείχαν  στο θερισμό εκ περιτροπής , κόβοντας τα στάχυα με το δρεπάνι κάνοντας τα μικρά δεμάτια.
Εμείς τα παιδιά   μεταφέραμε τα δεμάτια  με γαϊδουράκια ή άλογα στα αλώνια σε περιοχή κοντά στον  Άγιο Γεώργιο, όπου τα στοίβαζαν σε μεγάλες θημωνιές
Θυμάμαι τις αλωνιστικές μηχανές τις λεγόμενες ’’πατόζες’’ που αντικατέστησαν τον χειροκίνητο αλωνισμό,  οι οποίες δεν ήταν αυτοκινούμενες.  

H πρώτη θεριζοαλωνιστική μηχανή στο Πουρνάρι Δομοκού.
Τέλος δεκαετίας του '60.


Την κίνηση  λειτουργίας τους την έπαιρναν από τρακτέρ με μακρύ ιμάντα.  Οι  μηχανές  αυτές ξεχώριζαν το σιτάρι από το άχυρο.
Με καθαρό σιτάρι –οι αγρότες- γέμιζαν τσουβάλια  και τα μετέφεραν στις αποθήκες, ενώ από  άλλη έξοδο της πατόζας συνέλεγαν τα λεγόμενα «σκύβαλα» που χρησιμοποιούνταν για ζωοτροφή.  Άλλη μηχανή συμπίεζε το άχυρο και το έκανε ορθογώνιες μπάλες για τροφή των μεγάλων ζώων. Τεχνολογία που ξεκούρασε τον αγρότη και απέδωσε καθαρή και μεγαλύτερη παραγωγή.
Το σιτάρι αλεθόταν στους  νερόμυλους, στην τοποθεσία Μύλια, όπου υπήρχαν πέντε παλαιοί νερόμυλοι  από τα χρόνια της τουρκοκρατίας. Με το σιτάρι δεν παρασκευάζονταν  μόνον ψωμί αλλά πλήθος άλλων παραγώγων και εδεσμάτων ικανά να αποθηκευτούν και καταναλωθούν μετά από αρκετό καιρό. 
(Δεν ξεχνώ τους φίλους στο αλώνι που παίζαμε, να έρχονται με μια φέτα ψωμί πασαλειμμένη με ζάχαρη βρεγμένη με νερό)

Με την εξέλιξη της τεχνολογίας  τη δεκαετία του 60   κατέφθασαν  νέες θεριζοαλωνιστικές μηχανές οι λεγόμενες «Κομπίνες» όπου  ταυτόχρονα  θέριζαν και αλώνιζαν το σιτάρι στο χωράφι. Ο γεωργός είχε να κάνει πλέον τα ελάχιστα παρά μόνο, σχέδια και υπολογισμούς .  

Η καλλιέργεια των σιτηρών σταμάτησε τη δεκαετία του 80 με τον τελευταίο αναδασμό.
Ο αναδασμός συγκέντρωσε τις σκόρπιες  ιδιοκτησίες αξιοποιώντας τα κτήματα με αρδευτικές γεωτρήσεις  και νέου τύπου αρδευτικά και καλλιεργητικά συστήματα.  Συνήθως  οι χωρικοί έσπερναν βαμβάκι ή τεύτλα που ήταν προϊόντα πολύ αποδοτικά  και επί πλέον οι αγρότες  ενισχύονταν με  επιδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή  Ένωση. Οι μεγάλες αποδόσεις συνδυάστηκαν με την χρήση αλόγιστης ποσότητας λιπασμάτων με αποτέλεσμα να μολυνθούν  τα υπόγεια νερά με νιτρικά.  Δυστυχώς σήμερα τα νερά που έτρεχαν στις βρύσες από αιώνες, καθώς και στα πηγάδια που είχαν οι οικογένειες στις αυλές  τους θεωρούνται ακατάλληλα προς πόση και οι κάτοικοι αγοράζουν εμφιαλωμένα μπουκάλια.

Κυλινδρόμυλοι επίσης κατασκευάστηκαν  στα μεγάλα εμπορικά κέντρα της επαρχίας, (καταργώντας τους πέντε νερόμυλους που κατεργάζονταν το στάρι)   που παράγουν πλέον το λευκό αλεύρι το λεγόμενο «φαρίνα».  Όλοι νόμιζαν τότε ότι το άσπρο ψωμί από φαρίνα ήταν καλλίτερο άλλα κανείς δεν γνώριζε ότι  το άσπρο ψωμί είναι στην ουσία -νεκρές θερμίδες- αφού αφαιρείται κατά την επεξεργασία το μεγαλύτερο μέρος του φύτρου και του πίτουρου που περιέχουν  πολύτιμα θρεπτικά συστατικά. Μόνον μετά δεκαετίες οι διατροφολόγοι, μας συστήνουν να ξαναγυρίσουμε στο μαύρο ψωμί. Εμείς ανατραφήκαμε με το μαύρο  ψωμί και δεν διανοείτο  τότε κάποιος να πετάξει έστω και ψίχουλο.
 Σήμερα δυστυχώς, ακούμε τις μανάδες να λένε στο παιδί τους.
- Μη τρως πολύ ψωμί, φάε το φαγητό σου!!!  Ίσως και να έχουν δίκαιο ,γιατί αυτό που τρώμε δεν είναι ψωμί. Δεν είναι ψωμί γιατί δεν είναι από στάρι  σαν είναι εκείνο   που κρατούσε για σπόρο ο γεωργός , που το έσπερνε ,το θέριζε, το αλώνιζε το έκανε αλεύρι   και η μάνα το κοσκίνιζε το ζύμωνε το έψηνε και το μοίραζε στο τραπέζι σαν ιεροτελεστία μην πέσει ψίχουλο καταγής.   .  
Βασίλης Καραγιάννης



Κυριακή 5 Μαΐου 2019

Το εξωκλήσι του Αγίου Σεραφείμ





Στις 6 Μαΐου πανηγύριζε το εκκλησάκι του Αγίου Σεραφείμ στην Κουζλόπα.  Το χωριό σύσσωμο, αλλά και πανηγυριώτες από κοντινά χωριά καθ’ ομάδες συναθροίζονταν στην εκκλησία αλλά και στον περίβολο χώρο να ασπασθούν την εικόνα του Αγίου και να συμμετάσχουν στην θεία λειτουργία.
Από τα ξημερώματα ο παπά-Θωμάς για να προλάβει, καβάλα στο γαϊδουράκι από το χωριό μέχρι το εκκλησάκι, έψαλλε τον όρθρο.
Όλο το χωριό, παιδιά, μεγάλοι ακολουθούσαν
Η θεία λειτουργία ετελείτο με όλους του ιερείς των γύρω χωριών προεξάρχοντος του  πάντοτε του παπά-Θωμά.  
Μετά το πέρας της θείας λειτουργίας  άρχιζε το φαγοπότι και το γλέντι.
Ο τόπος πανέμορφος, κατάφυτος από όλων των ειδών τα λουλούδια της άνοιξης να μοσχοβολούν. Η καλή και ευχάριστη διάθεση μικρών και μεγάλων να ζωγραφίζονταν στα πρόσωπά μας. 
Εκεί αντάμωναν φίλοι και συγγενείς των γύρω χωριών και το γλέντι και χορός κρατούσαν μέχρι να πέσει ο ήλιος . Το φαγοπότι δεν σταματούσε. Οικογένειες, φίλοι, περαστικοί, ξένοι όλοι ήταν ευπρόσδεκτοι. Οι μανάδες και κοπέλες άπλωναν τραπεζομάντιλα πάνω στη χλόη και εκεί μοιραζόταν τα φαγητά το άφθονο κρασί  και τα γλυκά.
 Τα κλαρίνα , τα λαούτα ,  τα βιολιά και ο χορός ακολουθούσαν. Μικροί, μεγάλοι, νέες κοπέλες ,υποψήφιοι γαμπροί όλοι  με την εμφάνιση τους τον χορό  έδειχναν τα προσόντα τους.

Ο άγιος Σεραφείμ είναι τοπικός Άγιος. Γεννήθηκε στο Ζέλι Αμφίκλειας , ασκήτεψε στο όρος Δρόμπου Λιβαδειάς και εκοιμήθη το 1602. Έκανε πολλά θαύματα και γιορτάζεται από τους  πουρναριώτες στις  6 Μαΐου

Υ.Γ. Υπάρχουν επιβεβαιωμένες μαρτυρίες, και σήμερα ζώντων πουρναριωτών ότι έχουν δει ολοζώντανο τον άγιο με το άσπρο άλογο του, που τους μίλησε.






 Βασίλης Καραγιάννης

Σάββατο 4 Μαΐου 2019

Ο μεγάλος σεισμός του 1954 στο Πουρνάρι



Ήταν 30 Απριλίου του 1954, Παρασκευή απόγευμα της Ζωοδόχου Πηγής, πέντε ημέρες μετά το Πάσχα, μιας ηλιόλουστης ημέρας όπου ο φίλος μου Γιάννης και εγώ (παιδάκια 6 ετών)  ήμασταν στο ‘’γιούρτι’’ πάνω σε μια κορομηλιά που μόλις είχε βγάλει κορόμηλα  μικρά σαν στραγάλια. Ακούσαμε πρώτα  ένα μεγάλο βουητό και λέει ο Γιάννης:

-Πω πω !! Μεγάλο τρακτέρ θα περνάει!!!

Δεν πρόλαβε να τελειώσει την φράση του και σείστηκε η γη.

Το δέντρο πηγαινοερχόταν. Τα κλαδιά του ακουμπούσαν στην  γη. Ένα σύννεφο από σκόνη και κουρνιαχτό σηκώθηκε που σκοτείνιασε τον ήλιο. Εμείς γαντζωμένοι στο δέντρο πηγαινοερχόμασταν  πάνω από μισό λεπτό. Δεν ξέραμε τι συνέβαινε. Τρέξαμε προς το σπίτι. Ο κόσμος αλαφιασμένος έτρεχε και φώναζε. Ακούγαμε σεισμός-σεισμός και δεν χρειάστηκε να ρωτήσουμε τι σημαίνει. Τον είχαμε γευτεί για τα καλά και από ψηλά.

Ακούγαμε τον κρότο των τοίχων που γκρεμίζονταν ανάμεικτο με κραυγές απελπισίας του κόσμου που έτρεχε  για να σωθεί.

Όσοι είχαν βρεθεί μακριά από τα σπίτια τους έτρεχαν προς αυτά με κλάματα δείχνοντας την αγωνία τους για την τύχη των δικών τους.    

 Πολλοί φώναζαν τα ονόματα των  αγαπημένων τους. Που είναι τα παιδιά; Πατέρα ζεις; Αδερφέ μου! Μάνα μου ! Παναγιά μου μη μας αφήνεις να χαθούμε!.

Άλλοι που κατά την μαρτυρία τους βρίσκονταν σε παρακείμενο λόφο, την ώρα του σεισμού έβλεπαν τα βράχια να κατρακυλούν κατεπάνω τους που με θαύμα της Παναγίας σώθηκαν.

Ήταν η ημέρα της γιορτής της.

Αρκετές ώρες μετά τον σεισμό ο ορίζοντας ήταν σκοτεινός από τα σύννεφα χώματος που υψώνονταν σε όλη την έκτασή του.

Σπίτια, αποθήκες, στάβλοι είχαν γκρεμιστεί.

  Η σκοτεινιά μαζί με μια περίεργη μυρουδιά του αέρα και οι μικρότερες δονήσεις, μας κράτησαν  ξύπνιους και σε αγωνία μακριά από τα σπίτια μας  έως την άλλη ημέρα.

Όλοι συγκεντρωμένοι στις αυλές και στην πλατεία. Οι πιο τολμηροί για ότι χρειαζόταν να πάρουν από τα σπίτια ,έτρεχαν σαν αστραπή στο εσωτερικό του σπιτιού και έβγαιναν αμέσως έξω. Από τα μισογκρεμισμένα σπίτια μετέφεραν στο ύπαιθρο όσα υπάρχοντα τους μπορούσαν να διασώσουν.

Την επομένη οι εφημερίδες σε έκτακτη έκδοση έγραφαν.

"Μετά την συμφοράν, η οποία έπληξε την περιοχήν της Θεσσαλίας ο βασιλεύς και οι υπουργοί της κυβερνήσεως εις τους τόπους των καταστροφών προς παροχήν βοηθείας εις τα θύματα.

Ο Βόλος, η Λάρισα, η Καρδίτσα, τα Τρίκαλα, η Καλαμπάκα, αλλά και προπάντων τα Φάρσαλα, οι Σοφάδες και ο Δομοκός δέχτηκαν βαρύτατον πλήγμα.

 Η γη έβραζε κάτω από τα πόδια των κατοίκων - ρωγμές εις το έδαφος - σε πολλά σημεία ξεχύθηκε αχνιστό νερό και σχηματίστηκαν μικρές λίμνες.

Ένας χείμαρρος που περνά από τους Σοφάδες στέρεψε για πολλές ώρες και όταν το νερό ξανάρθε ήταν θολό και βρώμικο.

Από τον πρώτο έλεγχο ανεφέρθησαν:

Εις το χωριό Σοφάδες κατέρευσαν 600 οικίαι και κατέστησαν ετοιμόρροποι 300 

6 άτομα εφονεύθησαν και 61 ευτραυατίσθηκαν εξ ων 15 βαρέως

Εις το Λεοντάριον επί 300 οικιών κατέρρευσαν αι 80 και εβλάβησαν αλλαι 80

Εις το χωριόν ασημοχωρίον επί 170 οικιών το ήμισυ κατέρευσαν και αι υπόλοιποι κατέστησαν ετοιμόρροποι.

Εις τα Γεφύρια επί 12 οικιών κατέρευσαν ή υπέστησαν σοβαράς βλάβας το σύνολο τούτων"

Την άλλη ημέρα ήρθαν στο χωριό μας, στρατιωτικά αυτοκίνητα «Τζέιμς» και οι στρατιώτες,  έστησαν σκηνές στην πλατεία και στου Χαρίτου το Αλώνι. Μοίρασαν τρόφιμα και κουβέρτες. Παρέδωσαν δε και στην  Αργυρώ την δασκάλα μας ένα δέμα «πρώτων βοηθειών»  

 Όλος ο κόσμος έμεινε στις σκηνές αφού μετέφεραν κλινοσκεπάσματα από τα σπίτια τους.

Ορίστηκαν επιτροπές από τους κατοίκους για την διαχείριση τροφίμων, παροχής συσσιτίων και αστυνόμευσης της περιοχής κυρίως τα βράδια.

Ζούσαμε στον καταυλισμό όπως σήμερα οι πρόσφυγες και οι μετανάστες.

Τότε ηλεκτρικό ρεύμα δεν υπήρχε και ο καταυλισμός φωτιζόταν τα βράδια με λάμπες πετρελαίου και ασετιλίνης.

Ακολούθησαν οι επιτροπές μηχανικών του κράτους που πρώτα έλεγξαν τα δημόσια κτίρια, εκκλησία (Αγία Παρασκευή), σχολείο και κοινοτικό γραφείο τα οποία έκριναν ακατάλληλα και κατεδαφιστέα.

Οι  δονήσεις  συνεχίζονταν . Οι τεράστιες ρωγμές της γης που άφησε ο σεισμός  στην επιφάνεια της  ήταν ορατές αρκετό χρόνο μετά.   Η σιδηροδρομική γραμμή στο χωριό Βελεσιώτες κόπηκε και επισκευαζόταν πολύ συχνά λόγω μετατοπίσεων.

Εν τω μεταξύ ισχυροί μετασεισμοί συνέβησαν  και τις επόμενες ημέρες και μήνες.


Οι  επιτροπές με μηχανικούς έλεγξαν όλα τα κτίρια, σπίτια και αποθήκες και όσα έκριναν μη κατοικήσιμα τα σημείωναν με κόκκινο σταυρό.

Ο στρατός  συνέχισε να φέρνει  τρόφιμα, καθώς και οι ίδιοι οι χωρικοί.

Η κατάσταση των κτισμάτων στο χωριό μας δεν ήταν  καθόλου καλή. Τα δημόσια κτίρια καθώς και το καμπαναριό της εκκλησίας είχαν γκρεμιστεί.  Τα περισσότερα σπίτια είχαν πέσει.  Το πατρικό σπίτι του θείου και της μάνας μου ήταν μονώροφο με τούς τοίχους χτισμένους με πέτρες και λάσπη.  Από την δόνηση έκανε ρωγμές και έπεσε τμήμα της στέγης.   Κρίθηκε και αυτό μη κατοικήσιμο.

Για όσα σπίτια κρίθηκαν μη κατοικήσιμα το κράτος έδωσε στους ιδιοκτήτες  δάνεια 15.000 δραχμές να κτίσουν νέα σπίτια τα λεγόμενα αντισεισμικά. Για τα δημόσια κτίρια το ποσό ήταν μεγαλύτερο.

Πρώτο μέλημα των χωρικών ήταν να μπορέσουν να επισκευάσουν τα σπίτια τους έστω και πρόχειρα ώστε να καταστούν κατοικήσιμα και δεύτερον να χτίσουν καινούρια σπίτια. Τότε δημιουργήθηκε μεγάλο πρόβλημα λόγω έλλειψης οικοδόμων.

 Μέχρι να χτιστεί η νέα εκκλησία στα θεμέλια της παλαιάς, στήθηκε ένα  ξύλινο παράπηγμα με τοίχους καλυμμένους από πισσόχαρτο όπου εκεί ετελούντο οι θείες λειτουργίες και τα μυστήρια μέχρι το 1962.

Τις Κυριακές και γιορτές οι χωρικοί συναθροίζονταν στην εκκλησία και προσεύχονταν στην αγία Παρασκευή.

 Ο μακαριστός παπα-Θωμάς κυρίαρχη μορφή του χωριού, ένας πολύ ενεργητικός και σεβαστός σε όλους ιερωμένος έκανε το παν να ξαναχτιστεί νέος ωραιότατος ναός σε ρυθμό βασιλικής όπως και ο προηγούμενος.

Στην πλατεία, εκατό μέτρα μακριά από την εκκλησία, χτίστηκε και το νέο κοινοτικό γραφείο.

Όσον αφορά το νέο σχολείο με προσωπική εργασία των κατοίκων, έρανο και δωρεά  γνωστού μεγάλου γαιοκτήμονα   της περιοχής ξαναχτίστηκε σε κεντρικό σημείο του χωριού.

Το σχολείο είναι ένα από τα πιο ωραία κλασικά κτίρια εκείνης της εποχής.

Τις  ελάχιστες φορές που επισκέπτομαι το χωριό στέκομαι ώρα και ατενίζοντας το μου επανέρχονται αξέχαστες μνήμες της παιδικής μου ηλικίας.

Ο θείος επισκεύασε το πατρικό  και μέναμε σ' αυτό.  Πήρε και το δάνειο και έκτισε το νέο αντισεισμικό σπίτι.  Τα αντισεισμικά σπίτια - για πρώτη φορά- κτίζονταν με κοκκινότουβλα, τσιμέντο, ασβέστη και σενάζια  με μπετόν και σιδερόβεργες.  Το δάνειο ήταν τόσο μικρό που έφτασε για το κτίσιμο ενός δωματίου ενός μικρού χωλ και μιας μικρής κουζίνας.  Το σχέδιο  του κτίσματος  δινόταν από το κράτος  μαζί με το δάνειο.  Όποιοι είχαν χρήματα μπορούσαν να το επεκτείνουν.  Τα δάνεια αυτά οι μετέπειτα κυβερνήσεις τα χάρισαν στους σεισμόπληκτους.

Το 1956  μεταφερθήκαμε στο νέο σπίτι  στο οποίο οι τοίχοι ήταν ακόμα ασοβάντιστοι.. Αυτό ήταν άνευ σημασίας. Τώρα ζούσαμε σε ολοκαίνουργο αντισεισμικό σπίτι. Ήταν για όλους μας η αρχή μιας νέας εποχής.

Ο σεισμός του 1954 ήταν πολύ ισχυρός. Μετρήθηκε επτά Ρίχτερ και χαρακτηρίστηκε ένας από τους πέντε μεγαλύτερους σεισμούς που έπληξαν την χώρα μας τα τελευταία 100 χρόνια.  Το επίκεντρο του είχε εκτιμηθεί ότι ήταν τρία χιλιόμετρα από το χωριό μας, στην εθνική οδό  Αθηνών-Θεσσαλονίκης ανάμεσα στα χωριά Πουρνάρι και νέο Μοναστήρι στην θέση «Πλάτανος».

 Μετά τον κυρίως σεισμό έγιναν πολλοί μετασεισμοί με επίκεντρο την ευρύτερη περιοχή και ένας εξ αυτών είχε επίκεντρο την θέση «Περιστεριά» ένα χιλιόμετρο από το κέντρο του χωριού μας.

Ο μεγάλος σεισμός έμεινε στην ιστορία ως «Σεισμός των Σοφάδων» διότι η πόλη καταστράφηκε ολοσχερώς. Έγινε αισθητός σε όλη την Ελλάδα με μεγάλες καταστροφές στους νομούς Φθιώτιδας, Καρδίτσας, Τρικάλων, Λαρίσης και Μαγνησίας.  Οι επαρχίες και πόλεις Δομοκού, Σοφάδων, Φαρσάλων, Καρδίτσας και Αλμυρού υπέστησαν τις μεγαλύτερες καταστροφές.

Οι σεισμολόγοι προσδιόρισαν με ακρίβεια πως ο σεισμός προήλθε από ρήγμα 44 χιλιομέτρων με κατεύθυνση ανατολή-δύση.

Υπολογίζεται ότι σε όλη την επικράτεια 6.500 κτήρια υπέστησαν ολική καταστροφή 9.000 με σοβαρές ζημιές και 13.000 ελαφρύτερες ενώ σκοτώθηκαν 30 άνθρωποι και εκατοντάδες τραυματίστηκαν.

Βασίλης Καραγιάννης

Πέμπτη 24 Ιανουαρίου 2019

Ανακοίνωση του Πολιτιστικού Συλλόγου



ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΠΟΥΡΝΑΡΙΩΤΩΝ


Το Δ.Σ. του Συλλόγου προκηρύσσει εκλογές για την ανάδειξη νέου Δ.Σ. την Κυριακή 27 Ιανουαρίου 2019 και ώρες από: 11:00 π.μ. έως 16:00.

Δικαίωμα ψήφου και υποψηφιότητας έχουν τα οικονομικά τακτοποιημένα μέλη του Συλλόγου, για τα έτη 2017-2018.

Η προθεσμία υποβολής υποψηφιότητας είναι έως το Σάββατο 26/1/2019 και ώρα 12:00 το μεσημέρι. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν με τα μέλη του Δ.Σ. Παπαλέξη Δημήτρη,Γκαραγκάνη Ειρήνη,Σκριμπόνη Δημήτρη,Μπαλκούρα Ευσταθία,Γκιρλέμη Κωνσταντίνο,Παρδάλη Γεώργιο,Παναγιώτου Έφη.

Η υποψηφιότητες αφορούν:
Το Δ.Σ. (9 υποψηφιότητες)
Την εξελικτική επιτροπή ((5 υποψηφιότητες)

Για τις ανάγκες της διεξαγωγής των εκλογών απαιτείται εφορευτική επιτροπή τα μέλη της οποίας θα προέρχονται από τα μέλη του Συλλόγου.

Η συμμετοχή όλων κρίνεται απαραίτητη.