Ιδιαίτερα προσεκτικοί όχι μόνο στον ήλιο αλλά και τη συνεχή χρήση των αντηλιακών, συνιστούν οι ειδικοί, καθώς τα διάφορα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για να απορροφούν την υπεριώδη ακτινοβολία μπορεί με την πάροδο του χρόνου να μετατραπούν σε μεταλλαξιογόνες ενώσεις.

«Τα συστατικά των σκευασμάτων που προφυλάσσουν από την υπεριώδη ακτινοβολία με τη διαρκή χρήση και με την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο μπορεί να μετατραπούν σε τοξικά παράγωγα με τη δράση της ακτινοβολίας UV και την παρουσία δραστικών μορφών οξυγόνου», επισημαίνει η αναπληρώτρια καθηγήτρια της Φαρμακευτικής Σχολής του ΑΠΘ Ελένη Ρέκκα με αφορμή την ομιλία της με θέμα την «Επίδραση και αντιμετώπιση του οξειδωτικού στρες στο δέρμα» που θα παρουσιάσει στην 1η επιστημονική ημερίδα «Γήρανση δέρματος, παράγοντες που την προκαλούν και μέθοδοι αντιμετώπισης», την οποία διοργανώνει αύριο στη Θεσσαλονίκη το Τμήμα Αισθητικής και Κοσμητολογίας ΑΤΕΙΘ και η Ελληνική Εταιρεία Κοσμητολογίας.

Η υπεριώδης ακτινοβολία του ήλιου σε συνδυασμό με τις ουσίες που βρίσκονται πάντα στο δέρμα και προκαλούν φωτοευαισθητοποίηση, είναι ο σημαντικότερος παράγοντας οξειδωτικού στρες στην επιδερμίδα. «Οξειδωτικό στρες», όπως εξηγεί η κ. Ρέκκα, «είναι η διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ των οξειδωτικών και των αντιοξειδωτικών διαδικασιών του οργανισμού προς όφελος των οξειδωτικών. Δηλαδή τα τρόφιμα που καταναλώνουμε αξιοποιούνται από τον οργανισμό είτε για τη σύνθεση των δομικών μορίων του είτε για την παραγωγή ενέργειας και αυτό γίνεται με την οξείδωση των συστατικών των τροφών από το εισπνεόμενο οξυγόνο και τη δράση ορισμένων ενζύμων. Με αυτό τον τρόπο καταναλώνεται το 98% του οξυγόνου, ενώ το υπόλοιπο 2% ανάγεται μερικώς και έτσι προκύπτουν οι καλούμενες "δραστικές μορφές οξυγόνου" οι οποίες κάτω από ορισμένες συνθήκες μπορούν να καταστούν τοξικές και να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες σε ζωτικής σημασίας συστατικά του οργανισμού. Ο οργανισμός όμως αναπτύσσει αμυντικούς αντιοξειδωτικούς μηχανισμούς προς αποφυγή ή επιδιόρθωση των βλαβών. Έτσι διατηρείται ισορροπία μεταξύ των οξειδωτικών και των αντιοξειδωτικών λειτουργιών. Η διαταραχή αυτής της ισορροπίας οδηγεί στο οξειδωτικό στρες».

Το οξειδωτικό στρες, το οποίο είναι συνέπεια των αλυσιδωτών αντιδράσεων των ελεύθερων ριζών, δεν σημαίνει υποχρεωτικά νόσο, είναι όμως μια ασταθής κατάσταση, η οποία, εάν συνεχιστεί, θα οδηγήσει σε κάποια βλάβη και νόσο από ελαφρά έως εξαιρετικά σοβαρή.

«Η υπεριώδης ακτινοβολία δεν περιέχει τόση ενέργεια ώστε να δημιουργήσει ελεύθερες ρίζες, όπως κάνει η ιονίζουσα ακτινοβολία. Σαφώς όμως είναι βλαπτική, λόγω της έμμεσης παραγωγής δραστικών μορφών οξυγόνου, μέσω φωτοευαισθητοποιητικών ουσιών. Τέτοιες ουσίες μπορεί να υπάρχουν σε καλλυντικά, ορισμένα φάρμακα, π.χ. φαινοθειαζίνες, και σε προϊόντα μικροοργανισμών που συνήθως απαντούν στο δέρμα, κυρίως ατόμων που πάσχουν από ακμή (Propionibacterium acnes). Φωτοευαισθητοποιητές είναι και μερικά φυτικής προέλευσης υλικά, όπως από τον κατιφέ (καλεντούλα), το φωτοευαισθητοποιό α-τερθειενύλιο, που χρησιμοποιείται ως εντομοκτόνο, και από το υπερικό, η ισχυρά φωτοευαισθητοποιητική ουσία υπερικίνη. Αλλά και αρκετά κοινά τρόφιμα, όπως το σέλινο και ο μαϊντανός, έχουν φωτοευαισθητοποιητικά συστατικά, που από μόνα τους φυσικά, με κατανάλωση αυτών των τροφίμων, δεν δημιουργούν πρόβλημα, θα μπορούσαν όμως να δράσουν αθροιστικά σε συνδυασμό με άλλες φωτοευαισθητοποιητικές ουσίες», προσθέτει η κ. Ρέκκα.

Ισχυρότατο οξειδωτικό και παράγοντας πρόκλησης οξειδωτικού στρες είναι το όζον, που δημιουργείται στα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων. Άλλοι παράγοντες οξειδωτικού στρες είναι οι ρύποι του περιβάλλοντος, όπως τα διοξείδια του αζώτου κι του θείου, οι συνήθειες του σύγχρονου τρόπου ζωής, όπως το κάπνισμα και εμμέσως η διατροφή με επεξεργασμένα τρόφιμα.

«Το δέρμα των περισσοτέρων ανθρώπων είναι εκτεθειμένο στο περιβάλλον: στο ατμοσφαιρικό οξυγόνο, σε αερίους ρύπους, π.χ. όζον, διοξείδια του θείου και του αζώτου. Στο δέρμα εφαρμόζονται διάφορες χημικές ουσίες με κρέμες, διαλύματα, αλοιφές, τοξικά υλικά του νερού, π.χ. χλώριο, διαλυμένα μεταλλικά ιόντα, αποσμητικά και αντιιδρωτικά που περιέχουν άλατα αργιλίου, προϊόντα βακτηρίων του δέρματος ή άλλα που περιέχονται και απεκκρίνονται με τον ιδρώτα. Πολλά από τα σώματα αυτά μπορούν να προκαλέσουν ή να καταλύσουν αλυσιδωτές αντιδράσεις ελευθέρων ριζών» εξηγεί η κ. Ρέκκα.

Για την προφύλαξη από τις ελεύθερες ρίζες συνιστάται σωστή διατροφή, η κατανάλωση τροφίμων που είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικές ενώσεις όπως η βιταμίνης Ε (σπανάκι και άλλα φυλλώδη πράσινα λαχανικά, ελιές , ξηροί καρποί) και C (φρούτα), καροτενοειδή, λυκοπένιο, φλαβονοειδή και ανθοκυάνες, δηλαδή φρούτα και λαχανικά, αν είναι δυνατόν ωμά, λίγο κρασί, κατά προτίμηση κόκκινο, τσάι και σοκολάτα. Επίσης συνιστάται προσεκτική και βαθμιαία έκθεση στον ήλιο, ώστε να δοθεί στο δέρμα η ευκαιρία να συνθέσει την προστατευτική μελανίνη, αλλά και προσεκτική και με φειδώ χρήση προστατευτικών φίλτρων κατά της ακτινοβολίας UVA. Έχει βρεθεί στο παρελθόν ότι ουσίες που βρίσκονται σε σκευάσματα για το δέρμα για να απορροφούν την υπεριώδη ακτινοβολία, με την έκθεση στον ήλιο μετατρέπονται σε μεταλλαξιογόνες ενώσεις.