Γλωσσικά κοσκυλμάτια: Θεωρήσεις του κυπριακού ιδιώματος

Η Ελληνική γλώσσα της Κύπρου αποτελεί μέρος της ενιαίας Ελληνικής γλώσσας. Το κυπριακό ιδίωμα έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που το περιγράφουν. Όλα όμως τα χαρακτηριστικά του μαρτυρούνται και σε άλλα νέα ελληνικά ιδιώματα.
Τέτοια χαρακτηριστικά είναι ο λεγόμενος τσιτακισμός, η αποβολή ηχηρών τριβόμενων συμφώνων, η τροπή ηχηρών και άηχων τριβόμενων συμφώνων, το τελικό ν, οι συνιζήσεις, η στιγμιαιοποίηση συνεχών συμφώνων σε συμφωνικά συμπλέγματα, η αποβολή ή τροπή του σιγματικού χαρακτήρα του ενεργητικού αορίστου, η φρασιολογία και η σύνταξη.
Πριν από την εμπέδωση της Γλωσσολογίας παρ’ ημίν νέα γλώσσα εθεωρείτο η κοινή, ακόμη και η καθαρεύουσα, τα δε ιδιώματα εθεωρούντο επιβιώσεις της αρχαίας γλώσσας. Τέτοιες λαϊκές ιδέες επεκράτησαν και για το Ελληνικό ιδίωμα της Κύπρου. Μέχρι προσφάτως αυτό εθεωρείτο ως επιβίωση της γλώσσας του Ομήρου, και λεγόταν επί λέξει ότι οι σημερινοί Κύπριοι μιλούν Ομηρική διάλεκτο. Το ότι Ομηρική διαλέκτος δεν υπήρξε κατασκευασμένη ποτέ, ότι η γλώσσα του Ομήρου είναι λογοτεχνική γλώσσσα, το ότι όλη η Ελληνική γλώσσα, όχι μόνο το
Κυπριακό ιδίωμα, έχει αρχαίες και ομηρικές λέξεις, αυτό δεν είχε σημασία.
Κατά τον ΙΘ’ και τον Κ’ αιώνα κατέλαβε τους Έλληνες μια ρομαντική αντιμετώπιση του παρελθόντος. Θέλοντας να διαψεύσουν τον Φαλμεράιερ, ο οποίος αμφισβήτησε την καταγωγή τους από τους αρχαίους Έλληνες, ζήτησαν να βρουν στον λαϊκό βίο των νέων Ελλήνων γλωσσικά και λαογραφικά στοιχεία από το αρχαίο ελληνικό παρελθόν. Οι Έλληνες ήταν Έλληνες, αν ήθελαν να είναι Έλληνες, όχι αν είχαν μερικά αρχαία λεξίδια στην γλώσσα τους. Με την ίδια θεώρηση προς απόδειξη της ελληνικότητας των Κυπρίων, οι οποίοι με βάση αυτή ζητούσαν την ένωσή τους με την Ελλάδα, Κύπριοι φιλόλογοι έγραψαν μελέτες με τίτλους «Ομηρικαί λέξεις εν Κύπρω» και «Η ελληνικότης της Κύπρου βάσει γλωσσικών τεκμηρίων». Οι ετυμολογίες, που προσάγονταν, για να δείξουν την ομηρική καταγωγή των κυπριακών λέξεων, πολλές φορές στηρίζονταν μόνο σε ηχητική ομοιότητα. Οι Κύπριοι είναι Έλληνες, αν θέλουν να είναι Έλληνες, όχι αν έχουν ομηρικές λέξεις στο ιδίωμά τους.
Άλλη θεώρηση του ελληνικού ιδιώματος της Κύπρου, η οποία επικρατεί ακόμη, είναι ότι αυτό αποτελεί συνέχεια της αρχαίας Κυπριακής διαλέκτου. Οι γλωσσολόγοι υποθέτουν μια κοινή πρωτοελληνική γλώσσα, από την οποία προήλθαν οι ιστορικές αρχαίες ελληνικές διάλεκτοι. Πρώτη κοινή γλώσσα των Ελλήνων έγινε η Αττική διάλεκτος. Κατά την ελληνιστική περίοδο καταργήθηκαν τα σύνορα, άκμασε το εμπόριο, οι Έλληνες διακινήθηκαν παντού. Σε μια τέτοια κοσμογονική περίοδο, μια παγκοσμιοποίηση στους αρχαίους χρόνους, οι διάλεκτοι, αργά ή γρήγορα, υπεχώρησαν, και καθιερώθηκε παντού μια κοινή Ελληνική γλώσσα. Από την κοινή αυτή κατάγεται η Βυζαντινή κοινή, την οποία εμείς υποστηρίζουμε, και από την Βυζαντινή κοινή η νέα Ελληνική κοινή και τα ιδιώματα. Έτσι οι Κύπριοι μίλησαν στα αρχαία χρόνια την αρχαία Κυπριακή διάλεκτο, η οποία εξέλιπε παντελώς, την Βυζαντινή κοινή κατά την περίοδο του Βυζαντίου και το Κυπριακό ιδίωμα, το οποίο άρχισε να διαμορφώνεται από τον ΙΒ’ αιώνα με την αποκοπή της Κύπρου από τον βυζαντινό κορμό. Καμμιά σχέση δεν υπάρχει μεταξύ της αρχαίας Κυπριακής διαλέκτου και του σημερινού Κυπριακού ιδιώματος. Το κυπριακό ιδίωμα κατάγεται από κοινή πηγή μαζί με όλα τα άλλα νεοελληνικά ιδιώματα.
Μια άλλη θεώρηση του ιδιώματος της Κύπρου είναι ότι αυτό αποτελεί διακριτή ελληνογενή γλώσσα. Οι ειδικοί ομιλούν πλέον για την δημιουργία μιας Κυπριακής κοινής, παράλληλης προς την πανελλήνια κοινή. Δεν αξιολογούμε, δεν κατηγορούμε, απλώς καταγράφουμε. Πιστεύουμε ότι οι γλωσσικοί θεσμοί, που θεμελιώθηκαν μέσα στους αιώνες στην Κύπρο, είναι ακλόνητοι, και κάθε προσπάθεια δημιουργίας νέας ελληνογενούς Κυπριακής γλώσσας είναι ματαία.
Είναι ματαία, αλλά όχι αδύνατη. Κατά την ιστορική σχολή του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ η εθνική ταυτότητα και η γλώσσα είναι αξίες υποκειμενικές. Κάθε λαός μπορεί να πάρει την ταυτότητα που ονειρεύεται (όρα «Μακεδόνες») και να ανακηρύξει και την ξεχωριστή γλώσσα του (όρα Δανούς, Σουηδούς και Νορβηγούς).
ΝΙΚΗ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ  (Φωτογραφία: ΜΠΑΜΠΗΣ ΠΥΛΑΡΙΝΟΣ)
www.apopsi.com.cy