Η ψυχολογία της χριστουγεννιάτικης κάρτας

Η πρώτη χριστουγεννιάτικη κάρτα τυπώθηκε στην Αγγλία το 1843 και λίγα χρόνια αργότερα κυκλοφόρησε και στην Αμερική. Μερικές δεκαετίες μετά οι κατασκευαστές καρτών άρχισαν να τυπώνουν φτηνές κάρτες, που θα μπορούσαν όλοι να αγοράσουν. Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Cary Cooper από το Manchester Institute of Science and Technology στην Αγγλία, η αποστολή μιας κάρτας εμπεριέχει ένα σαφές νόημα -ιδιαίτερα στις μέρες μας που οι διακοπές των Χριστουγέννων είναι πολύτιμες για κάθε εργαζόμενο. Τρεις δεκαετίες νωρίτερα η τελετουργία της ανταλλαγής καρτών δεν ήταν κάτι παραπάνω από μία δευτερεύουσα κοινωνική υποχρέωση. Αλλά σήμερα έχει πολύ μεγαλύτερη αξία, καθώς συνιστά μια μορφή κοινωνικής δικτύωσης με εκείνους που δεν έχουμε επαφές και προσπαθούμε να διατηρήσουμε τη σχέση. Αναμφισβήτητα ζούμε σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι δεν μένουν πλέον κοντά στις οικογένειες τους, δεν ξέρουν τους γείτονες τους και μετακινούνται συχνά.
Και η ανταλλαγή καρτών υπόκειται σε κανόνες που φανερώνουν πολλά για τον εαυτό μας, τα κίνητρά μας και τις σχέσεις μας με τους άλλους. Κι εδώ κυριαρχεί η ιδέα της ανταπόδοσης. Οποιαδήποτε παρέκκλιση από μία άμεση ανταλλαγή καρτών δίνει στοιχεία για το κύρος των εμπλεκόμενων σε αυτή τη διαδικασία. Πιθανόν εκείνοι που δεν ανταποκρίθηκαν στέλνοντας πίσω μία αντίστοιχη κάρτα, να βρίσκονται υψηλότερα στην κοινωνική ιεραρχία. Η δική μας χριστουγεννιάτικη κάρτα υπήρξε ένα μέσο προσέγγισης. Αντίστοιχα, οι κάρτες στις οποίες δεν απαντούμε ίσως να προέρχονται από επαγγελματίες ή πολιτικά πρόσωπα, που προσπαθούν να δημιουργήσουν κάποια σχέση μαζί μας. Εξίσου αποκαλυπτικά είναι όσα γράφονται επάνω στις κάρτες. Ένα εκτενές μήνυμα δείχνει
ίσως μια προσπάθεια εντυπωσιασμού, ένα αστείο μήνυμα προσπαθεί να δικαιολογηθεί για τη μεγάλη καθυστέρηση, μία απλή υπογραφή δείχνει πως ο αποστολέας είναι ιδιαίτερα απασχολημένος ή σοβαρός για να γράφει αστεία, ευγενικά μηνύματα...
Αλλά ας δούμε τι μπορεί να δηλώνει η κάρτα που επιλέγουμε: μία χειροποίητη κάρτα, για παράδειγμα, ίσως δείχνει ότι ‘είμαι πλούσιος κι έχω αρκετό ελεύθερο χρόνο για να φτιάχνω μόνος μου τις κάρτες’ ή ότι ‘θέλω να θαυμάσετε το καλλιτεχνικό μου ταλέντο’ ή ότι ‘θέλω να δεις πόσο ενδιαφέρομαι για σένα, ώστε ξοδεύω όλο μου τον χρόνο για την κάρτα σου’. Αντίστοιχα, μια κάρτα με καρτούν φανερώνει μια διάθεση πέρα από τον ρομαντισμό και τη θρησκευτική ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων. Η κάρτα-φωτογραφία θέλει κυρίως να επιδείξει το καινούργιο μας σπίτι ή αυτοκίνητο ή το νέο μέλος στην οικογένεια κοκ. Ακόμη και ο τρόπος που στολίζουμε τις κάρτες είναι ενδεικτικός των σκέψεων και της προσωπικότητάς μας. Εάν τις εκθέτουμε όλες θέλουμε να προβάλλουμε την κοινωνικότητά μας, το πόσους πολλούς φίλους και γνωστούς έχουμε. Τέλος, κάτι που συνήθιζαν οι άνθρωποι στο παρελθόν και το κάνουν μέχρι σήμερα, είναι να τοποθετούν σε κεντρικό σημείο την κάρτα ενός διάσημου ή πλούσιου ή πολύ αγαπημένου προσώπου κτλ. Ανάλογα με την κάρτα επιλέγουμε να επιδείξουμε, επιδεικνύουμε παράλληλα τα κίνητρα, τα συναισθήματα και ένα μέρος της προσωπικότητάς μας.
Εμπορικά, απρόσωπα δώρα: συμβαίνει, όπως είπαμε νωρίτερα, τα δώρα των Χριστουγέννων να είναι λιγότερο προσωπικά (φθηνά και παρόμοια) σε σύγκριση, λόγου χάρη, με τα δώρα γενεθλίων. Μία πρώτη εξήγηση είναι για να δηλώσουμε πως μετράει περισσότερο η σκέψη που δίνει αξία σε ένα λιγότερο σπουδαίο δώρο. Κάτι τέτοιο συμφωνεί με το πνεύμα μιας θρησκευτικής εορτής. Προκειμένου να προσδώσουμε ιδιαίτερο νόημα στο χριστουγεννιάτικο δώρο μας, προσέχουμε κατά κύριο λόγο το περιτύλιγμα. Με τον τρόπο αυτό τονίζουμε την ίδια την πράξη και όχι το περιεχόμενο του κουτιού. Ο γνωστός ανθρωπολόγος Claude Lévi-Strauss υποστηρίζει πως το πακετάρισμα δίνει σε ένα κοινό προϊόν, συναίσθημα και μια ιδέα για την προσωπικότητα του δότη. Είναι κάτι σαν την ιεροτελεστία του μαγειρέματος μέσα στην οικογένεια, η οποία μετατρέπει τα συνηθισμένα προϊόντα του σούπερ μάρκετ σε ένα γεύμα που εκφράζει και ενδυναμώνει τους δεσμούς των μελών της.
openscience