Η ψυχολογία του δώρου

Ηανταλλαγή δώρων αποτελεί έναν διάλογο οικειότητας για την επικοινωνία συναισθημάτων και αξιών. Δίνουμε δώρα για να προωθήσουμε τη φήμη ότι είμαστε καλοί και γενναιόδωροι άνθρωποι. Και αυτό το κάνουμε για να πιέσουμε τον παραλήπτη να ανταποκριθεί ανάλογα. Όταν πχ επισκέπτεσαι έναν φίλο στο νοσοκομείο με ένα καλάθι φρούτα ή λουλούδια, το κάνεις επειδή θα ήθελες να δεχτείς κάτι τέτοιο αν ήσουν στη θέση του. Αυτή η έννοια της ανταπόδοσης διαφοροποιείται στα πλαίσια του στενού οικογενειακού κύκλου. Τα δώρα μέσα στην οικογένειά μας ίσως να μην αποσκοπούν σε ισότιμη συναλλαγή, αλλά τα πράγματα αλλάζουν όταν πρόκειται για συγγενείς και τους συντρόφους τους, υποστηρίζει ο Theodore Caplow από το πανεπιστήμιο της Virginia. Τα δώρα έχουν τη δύναμη να φτιάξουν ή να διαλύσουν μια σχέση καθώς συνιστούν δείκτες για τον τρόπο που ερμηνεύουμε το κύρος, την αξία, το γούστο και τα συναισθήματα των άλλων. Εάν τα κίνητρα και οι σκέψεις μας δεν επιβεβαιώνονται όταν προσφέρουμε κάποιο συγκεκριμένο δώρο, το λάθος μας θα εκτεθεί σε κοινή θέα… Έτσι για παράδειγμα, η προσφορά ενός φθορίζοντος χνουδωτού παιχνιδιού μπορεί να θεωρηθεί προσβλητική από κάποιον που θεωρείται εκλεπτυσμένος. Ίσως οι ‘δωροφοβικοί’, λέει ο ψυχολόγος Adrian Furnham από το University College της Αγγλίας, οι οποίοι αποθαρρύνουν την ανταλλαγή δώρων μέσα στην οικογένεια και με τους φίλους τους, να το κάνουν επειδή δεν μιλούν τη γλώσσα των δώρων και συμφωνούν με τον Wittgenstein στο εξής: «όταν κανείς δεν ξέρει να μιλήσει για κάτι, πρέπει να σωπαίνει σχετικά με αυτό».
Κάποιες παρατηρήσεις: όταν πρόκειται για χριστουγεννιάτικα δώρα, οι άνδρες συμπεριφέρονται διαφορετικά σε σχέση με τις γυναίκες. Το ετήσιο κυνήγι για το ιδανικό δώρο θεωρείται μια κατεξοχήν γυναικεία αρμοδιότητα και οι γυναίκες παραμένουν οι κύριοι πρωταγωνιστές σε αυτές τις ανταλλαγές. Οι άνδρες τείνουν να δίνουν πιο ακριβά δώρα, αλλά όχι συχνά. Ένας πρώτος λόγος είναι πως γενικά οι άνδρες κερδίζουν περισσότερα, αλλά στην πραγματικότητα τα Χριστούγεννα θεωρούνται μια οικογενειακή γιορτή και οι γυναίκες παραδοσιακά αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη διατήρηση της οικογένειας και των κοινωνικών δεσμών. Ένα ταμπού που σχετίζεται με τα δώρα είναι η χρηματική προσφορά. Εάν δώσουμε επιταγή ή μετρητά, εκθέτουμε ωμά μπροστά στα μάτια όλων την εμπορική διάσταση των εορτών και καταλήγουμε να καταστρέφουμε τη ρομαντική ατμόσφαιρα. Έτσι, τα χρήματα δεν αποτέλεσαν και δεν είναι ένα παγκοσμίως αποδεκτό μέσο ανταλλαγής δώρων. Επιπρόσθετα γιατί δείχνει πως δεν προσπαθήσαμε κι ούτε είχαμε τη διάθεση να μπούμε στη θέση του παραλήπτη και να μαντέψουμε τι δώρο θα του άρεσε. Με άλλα λόγια δεν κάναμε κάτι πιο προσωπικό. Ειδικά τα χριστουγεννιάτικα δώρα μας δίνουν την καταλληλότερη ευκαιρία για να ξεκινήσουμε μια σχέση, αλλά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, συμβουλεύει η Carole Burgoyne από το πανεπιστήμιο Exeter στην Αγγλία. Δώρα πολύ ακριβά ίσως υποδηλώνουν κάποιο είδος δέσμευσης και υποχρέωσης, που ο παραλήπτης να μην θέλει να αναλάβει. Κατά συνέπεια, κινδυνεύουμε να απορρίψουν το δώρο μας σε περίπτωση που είναι ακατάλληλο: πολύ φθηνό ή πολύ ακριβό ή ένα που δείχνει έλλειψη γούστου...
openscience