Tου Κωνσταντινου Ζουλα
«Εχω στην άκρη 20 χιλιάδες ευρώ και περίπου άλλα τόσα η γυναίκα μου. Αν πάμε στο χωριό της, μας βγάζουν για 3,5- 4 χρόνια. Ε, δεν μπορεί, μέχρι τότε κάποια λύση θα βρεθεί στο πρόβλημα». Ανάλογες συζητήσεις ακούω το τελευταίο διάστημα από φίλους και γνωστούς που αίφνης εκμυστηρεύονται πόσα έχουν βάλει στην μπάντα, τι διεξόδους έχουν αν χάσουν τη δουλειά τους και για πόσα χρόνια μπορεί να τους διασφαλίσει το μέχρι σήμερα «κομπόδεμά» τους ακόμη και άπραγους. Οι κουβέντες αυτές που κάτω από άλλες συνθήκες θα γίνονταν μόνον από συνταξιούχους, σήμερα, μεταξύ αστείου και σοβαρού, ολοένα και ακούγονται στις παρέες των 40ρηδων. Η μετοίκηση σε κάποιο χωριό ή νησί αρχίζει και συζητείται ως λύση, πόσω μάλλον που για τους περισσότερους υπάρχει ένα «έτοιμο» πατρικό ή εξοχικό. Στην έσχατη υπάρχει και αυτή η διέξοδος σκέφτονται αρκετοί, διατηρώντας προφανώς την ελπίδα ότι εκεί οι συνέπειες της κρίσης θα ναι μικρότερες.
Τις προάλλες μοιράστηκα αυτόν τον προβληματισμό με ένα πολύπειρο οικονομολόγο τον οποίο έχω την τύχη να συναντώ τακτικά. Και λέω τύχη διότι αντιμετωπίζει τα πράγματα με μια σπάνια σοφία που του προσφέρουν οι πάμπολλες εμπειρίες του και η ηλικία του. Αφού με ρώτησε «αν προτιμώ άσπρο ή μαύρο ψωμί» μού είπε: «Η γενιά σας δεν έχει βιώσει τι σημαίνει ύφεση. Οι σημερινοί 40ρηδες και 50ρηδες μεγαλώσατε θεωρώντας την ανάπτυξη αυτονόητη. Κάτι σαν θείο δώρο. Περάσατε ανέμελα τις τελευταίες τρεις δεκαετίες με τη βεβαιότητα ότι θα ζείτε καλύτερα από τους προηγούμενους, χωρίς να καταβάλετε μεγαλύτερο κόπο. Μεγαλώσατε, δηλαδή, κερδίζοντας και ξοδεύοντας περισσότερα, αλλά παράγοντας τα ίδια ή και λιγότερα από τους πατεράδες σας. Και σήμερα σας έχει καταβάλει η απόγνωση, διότι για πρώτη φορά καλείστε να συνειδητοποιήσετε ότι η οικονομία νομοτελειακά κάνει κύκλους και ότι θα πρέπει να συμβιβαστείτε για ένα διάστημα με λιγότερα. Καταλαβαίνω την αγωνία σας γιατί οι περισσότεροι μια δουλειά μάθατε και δεν μπορείτε καν να διανοηθείτε την πιθανότητα να τη χάσετε ή και να χρειασθεί να κάνετε κάποια άλλη. Από σας όμως εξαρτάται πόσος χρόνος θα χρειασθεί για την ανάκαμψη. Διότι καλώς ή κακώς, εσείς, λόγω ηλικίας, έχετε τώρα τη συλλογική μας τύχη στα χέρια σας. Αντί λοιπόν να το πολυσυζητάτε, βγείτε έξω και πολεμήσετε και αφήστε τα βουνά και τις θάλασσες. Αν μη τι άλλο θα έχετε κάτι να διηγείστε στα εγγόνια σας»...
Διακρίνοντας, μάλλον, την αμηχανία μου ο συνομιλητής μου συνέχισε: «Επειδή σας είδα πριν να προτιμάτε, όπως κι εγώ, το μαύρο ψωμί και όχι το λευκό, θέλω να με πιστέψετε ότι το ωραιότερο ζυμάρι που θυμάμαι να έχω δοκιμάσει στη ζωή μου ήταν στα χρόνια της κατοχής. Μην σας φανεί μελοδραματικό, αλλά έχω ακόμη στη μνήμη μου τη γεύση εκείνου του ψωμιού. Ισως γιατί ο πατέρας μου κατόρθωσε να το βρει και να μας το φέρει όλες και όλες δύο φορές»...