Τα Φώτα ή Θεοφάνια,   είναι μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της ορθόδοξης εκκλησίας μας.    Γυρίζοντας τον χρόνο πίσω, θυμάμαι ως παιδί,  την ενεργή  συμμετοχή  όλων στον εορτασμό, τον θρησκευτικό αλλά και τον…… παγανιστικό  θα έλεγα.

Ρώτησα τότε τον ιερέα του χωριού, με τον οποίο με συνέδεε μια  ιδιαίτερη σχέση  και  από τον οποίο  είχα την πρώτη μου κατήχηση.

  -Τι είναι  τα Φώτα   παππούλη;

- Φώτα παιδί μου ,το  ονομάζει  ο λαός  και είναι  το θείο βάπτισμα του Χριστού και αποτελεί μια γιορτή  φωτισμού όλης της ανθρωπότητας.  Σήμερα γιορτάζουμε τα Θεοφάνια.  Σαν σήμερα στην βάπτιση του Χριστού μας, στον Ιορδάνη ποταμό,  παρουσιάστηκε  για πρώτη και μοναδική φορά η Αγία Τριάδα  ταυτόχρονα !

  Πρώτα, ο μεγάλος Θεός  όπου ακούστηκε εξ ουρανού η φωνή του.

«Ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός εν ω ευδόκησα»

Ενώ την ίδια στιγμή εμφανίστηκε  και το άγιο Πνεύμα σαν περιστέρι.

Παντού στην Ελλάδα παιδί μου, σήμερα, γίνεται  ή ακολουθία του αγιασμού των υδάτων, σε παραλίες, σε μεγάλες δεξαμενές ή στις κολυμπήθρες των ναών όπως εμείς. Με  την μετάληψη και τον ραντισμό  αγιαζόμαστε και καθαριζόμαστε από τις αμαρτίες μας.

 Εμείς με το πέρας της ακολουθίας θα γυρίσουμε όλες τις γειτονιές του χωριού , και θα φωτίσουμε  όλους τους ανθρώπους και  όλα τα σπίτια.

Πράγματι  μπροστά ο παπάς  κρατώντας  στο αριστερό χέρι ένα  μικρό μεταλλικό  δοχείο   το μπακράτσι, με μεγάλο ανοιχτό στόμιο, γεμάτο αγιασμό και στο δεξί  ένα κλωνάρι βασιλικό και  πίσω  εμείς, δύο μικρά  παιδιά του δημοτικού,  ο ένας να κρατάει  την εικόνα της βαπτίσεως και ο άλλος να σέρνει το γαϊδουράκι,  με κρεμασμένους στο σαμάρι πολλούς ντορβάδες .

Αρχίσαμε από το πιο απομακρυσμένη γειτονιά μπαίνοντας σε κάθε ορθάνοιχτο  σπίτι  όπου μας περίμεναν  άνθρωποι, ολόκληρες οικογένειες, να τους αγιάσει ο παπάς, να ραντιστούν   κατοικίες και αντικείμενα,  για να φύγει μακριά το κακό.

 Ο παπάς άρχιζε: Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου  σου Κύριε, η της Τριάδος  εφανερώθη προσκύνησις, του γαρ Γεννήτορος η φωνή  προσεμαρτύρη Σοι…   ραντίζοντας παντού, σπίτια, ανώγια  κατώγια,  αποθήκες , αυλές , πηγάδια. ΄

Στο καλό δωμάτιο των σπιτιών πάνω στο τραπέζι οι νοικοκυρές είχαν  τοποθετήσει  ένα  πιάτο βαθύ, με νερό από το πηγάδι . Ο παπάς το ράντιζε και το αγίαζε. Το αγιασμένο νερό  το κρατούσαν οι νοικοκυρές στο εικονοστάσι και το έπιναν με ευλάβεια όσοι από τα μέλη της οικογένειας  αρρώσταιναν.

 Τότε όλοι είχαν πίστη και περίμεναν με καρτερία τον αγιασμό.  Μα  όλοι!  Παππούδες, γονείς, παιδιά, εγγόνια, συγγενείς ,περαστικοί, άγνωστοι, προσκυνούσαν την εικόνα, έπιναν τρεις γουλιές από τον αγιασμό, ενώ ο παπάς τους σταύρωνε και τους ράντιζε με τον βασιλικό. Οι κυράδες, μας κερνούσαν  γλυκά και μας έδιναν  κουλούρες, χοιρινό κρέας , λουκάνικα, πίτες , που όλα αυτά , τα στοιβάζαμε  στα σακούλια, πάνω στο γαϊδουράκι.

Στους δρόμους δεν ήμασταν μόνοι. Πολλά μικρά παιδιά σε ομάδες των δύο ή τριών, γύριζαν τις γειτονιές και τραγουδούσαν  στα σπίτια, τα κάλαντα των Φώτων. Το τραγούδι τους ακουγόταν από μακριά. 

Σήμερα τα φώτα και ο φωτισμός  και χαρές μεγάλες τ’ αφέντη μας........

 Οι νοικοκυραίοι έδιναν γλυκά και χρήματα στα παιδιά και εκείνα  ευχαριστημένα, στη συνέχεια τα μετρούσαν και έκαναν σχέδια που και πως θα τα ξοδέψουν.  

 Και τι είναι οι καλικάντζαροι παππούλη; Τον ξαναρώτησα.!

Καλικάντζαροι είναι «Δαιμόνια»  παιδί μου! Βγαίνουν από τα  έγκατα της γης για να πειράξουν τους ανθρώπους και να ανακατέψουν τα σπίτια. Είναι πολύ άσχημοι και κακομούτσουνοι. Άλλοι νάνοι, άλλοι ψηλοί άλλοι δασύτριχοι, με μάτια κόκκινα  και αυτιά γαϊδάρου. Δόντια πιθήκου  και  τραγίσια πόδια .Όλο το χρόνο πελεκούν το δέντρο που στηρίζει την γη. Δεν έχουν ποτέ κατορθώσει να το κόψουν γιατί κάθε Χριστούγεννα ανεβαίνουν πάνω στη γη.  Όσο λείπουν στον πάνω κόσμο το δέντρο ξαναγίνεται ακέραιο όπως πρώτα.  Δεν κατορθώνουν ποτέ να κάνουν σωστή δουλειά. Τους αρέσουν  τα εδέσματα των Χριστουγέννων. Θέλουν να μπουν  στα σπίτια αλλά τώρα το χειμώνα όλες οι πόρτες και τα παράθυρα είναι κλειστά. Προσπαθούν  από τα τζάκια , αλλά συνεχώς αυτές τις ημέρες, ανάβει φωτιά όλο  το εικοσιτετράωρο και δεν το κατορθώνουν.

Ο  κάθε νοικοκύρης έχει επιλέξει ένα ξύλο χοντρό και αγκαθερό, το χριστόξυλο ή  σκαρκάτζαλο που καίει μέρα νύχτα όλο το δωδεκαήμερο.

Οι καλικάντζαροι δεν μπορούν να βλάψουν τους ανθρώπους, μόνο να τους πειράξουν. Το πιο έξυπνο κόλπο να τους απομακρύνουμε είναι να αφήνουμε  ένα κόσκινο έξω  στο πεζούλι .Οι καλικάντζαροι  μετρούν τις τρύπες όλο το βράδυ χωρίς να το κατορθώσουν. Έτσι την αυγή θα φεύγουν. 

Και ποιοι τους διώχνουν στον κάτω κόσμο;

-Ο αγιασμός που κάνουμε  τώρα αλλά και τα Ρουγκατσάρια.  Τα παιδιά ακολουθούν τα παλαιά έθιμα του λαού μας που φθάνουν μέχρι την αρχαιότητα  και δεν έχουν καμιά σχέση με παγανιστικές δοξασίες.   Τα έθιμα πρέπει τα τηρούνται. Αν ξεχάσουμε το παρελθόν μας θα χάσουμε την ταυτότητα μας. Όλα  τα παιδιά που απαρτίζουν την ομάδα  Ρουγκατσάρια,  ήρθαν σήμερα στην εκκλησία και τους κοινώνησα. Ακούς τα κουδούνια από μακριά;  Σε λίγο θα είναι κοντά μας.

Οι ομάδες μας σχεδόν διασταυρώθηκαν. Ξεχώριζαν μπροστά η νύφη και ο γαμπρός. Η νύφη-άντρας- με λευκό βέλο στο πρόσωπο, βαμμένα κόκκινα χείλια, φρύδια έντονα μαύρα, μαλλιά κοτσίδες μέχρι την μέση,   δυο πορτοκάλια για στήθη,  άσπρο νυφικό μέχρι τα γόνατα , με αξύριστα πόδια  φορώντας τσαρούχια  και ο γαμπρός  ψηλός γεροδεμένος,  με μεγάλο μουστάκι, μάλλινο άσπρο παντελόνι, πουκάμισο με φαρδιά  μανίκια, γιλέκο χρυσοκέντητο, κόκκινο  ζουνάρι να μη μπορεί να τους ματιάσει κανείς, ζωσμένος  δύο κουμπούρια στη μέση. Δίπλα του οι γονείς και ο κουμπάρος ντυμένοι ανάλογα κρατώντας γκλίτσες.   Παραδίπλα ένας  τσολιάς  ζωσμένος  στη μέση του, μια μεγάλη  κουδούνα  εμπρός  και  κυπριά  γύρω  του και άλλοι δύο κουδουνοφόροι  αράπηδες να χοροπηδάνε. Οι γονείς οι κουμπάροι,  οι φίλοι  όλοι μασκαρεμένοι, να ακολουθούν. 

Δύο από την ομάδα, βαμμένοι μαύροι, ασχημομούρηδες με κουρελιασμένα ρούχα -υποτίθεται ξένοι- ζωσμένοι δύο  μεγάλα μπομπάρια , να προσπαθούν να φτάσουν την νύφη, αλλά να απωθούνται από  τον γαμπρό και τους κουμπάρους. Όλος ο κόσμος στο κατώφλι .Μικρά παιδιά να τρέχουν, πέρα δώθε, τα σκυλιά να γαβγίζουν,οι γάτες να κρύβονται, τα ζώα να τσινάνε.

Πανζουρλισμός.

 Ο  παπάς και ο αγιασμός  τελείωσαν, τα σκήπτρα  στους  Ρουγκατσάρηδες

Επιστρέψαμε στο σπίτι του  παπά , μεταφέροντας όλα τα καλούδια που μαζέψαμε. Εκείνος μας ευχαρίστησε  και  μας χαρτζιλίκωσε γενναιόδωρα.

Συναντηθήκαμε με την  ομάδα των  Ρουγκατσάρηδων, για να συμμετέχουμε και εμείς στο πανηγύρι.

Εκεί με  άλλους φίλους, τους ακολουθήσαμε στο υπόλοιπο χωριό, αλλά και πέρα από το χωριό  στον οικισμό των Βλάχων, στα  Μίλια, και στον σιδηροδρομικό σταθμό Δομοκού.

Εκεί ,στον σταθμό, που υπήρχαν εύποροι συγχωριανοί  και μαγαζάτορες, τα γλυκά  καθώς και αρκετά τάληρα  θεωρούνταν δεδομένα. 

Από τα μίλια στο σταθμό  απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων έβαλαν δύο τρακτέρ με καρότσες  να μας μεταφέρουν. Τέτοιο πανηγύρι μόνο σε γάμους βλέπαμε. Εκεί συνέβη κάτι σπάνιο. Ο σταθμάρχης καθυστέρησε την Οτομοτρίς  (παλιό τρένο επιβατηγό)  για να τραγουδήσει η ομάδα τα κάλαντα και να παιχτεί το σόου της παρενόχλησης της νύφης. Όλοι οι επιβάτες να φωνάζουν και χειροκροτούν και η αποβάθρα να γεμίσει από κέρματα.

Νοσταλγία και όμορφες θύμισες από τα παλιά.